De Praatpicknick

Zowel professionals als ouderen zelf, weten er weinig over. Hoewel maar liefst 1 op 6 van de 60-plussers ouderenmis(be)handeling ervaren, wordt er nauwelijks over gesproken

Daarom ontwikkelden we samen met een ouderen en een grote verscheidenheid aan professionals De Praatpicknick. Hiermee kan je aan de slag met actieve senioren in het netwerk van je organisatie, om hen te versterken en sensibiliseren nog voor ze kwetsbaarder worden voor ouderenmis(be)handeling. De methodiek maakt het thema ouderenmis(be)handeling op een laagdrempelige manier bespreekbaar in een reeks van 3 afzonderlijke Praatpicknicks:

• Financiën en formaliteiten
• Grenzen bewaken
• Stereotypering van ouderen

De Praatpicknick bevat alle materialen en informatie die je nodig hebt:

• Een handleiding met informatie over het onderzoek en het concept van De Praatpicknick en en een infogids met heldere informatie over ouderenmis(be)handeling
• Drie pakketten met aangepaste materialen voor elke thematische praatpicknick
• Online beschikbaar gebruiksmateriaal, zoals audiofragmenten, posters en dankkaarten

Ontdek tijdens de Praatpicknick samen met ouderen hoe je ouderenmis(be)handeling kan (h)erkennen en bespreekbaar maakt. Met de Praatpicknick breek je de stilte en maak je ouderenmis(be)handeling bespreekbaar. Want spreken, dat is broodnodig!

Unboxing video (ong. 2 minuten, video met ingesproken audio) (nog aan te vullen in juni)
Afbeeldingen toolbox (nog aan te vullen in juni)
Link naar webshop UCLL (Praatpicknick specifiek) (nog aan te vullen in juni)

Over het onderzoek

De Praatpicknick werd ontwikkeld binnen het praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek (PWO) ‘Ouderenmis(be)handeling: horen, zien maar niet zwijgen. Een participatief onderzoek met senioren en professionals’. Dit onderzoek werd uitgevoerd binnen het expertisecentrum Resilient People van hogeschool UC Leuven-Limburg, vanuit de visie om mensen te ondersteunen in het versterken van hun veerkracht. Onderzoekers, ouderen en professionals gingen samen aan de slag om taboes rond OMB te doorbreken en het thema meer (h)erkenbaar en bespreekbaar te maken.

Zo kwam de Praatpicknick tot stand om ouderen én professionals handvaten aan te bieden bij het verhogen van het bewustzijn rond en bespreekbaar maken van het thema, teneinde het taboe te doorbreken. Want praten, dat helpt!

Het onderzoek

Ouderenmis(be)handeling is een relatief onbekend maatschappelijk probleem waar nog een groot taboe op rust. Zowel ouderen als hun zorggevers staan hierdoor onder druk. Mantelzorgers nemen vaak veel taken op zich. Door overbelasting, onmacht, onkunde of onwetendheid lopen mantelzorgers het risico om ontspoorde zorg te bieden aan hun naasten. Hieronder verstaan we situaties waarbij een mantelzorger met de beste bedoelingen voor een oudere wil zorgen, maar dit niet op een gepaste of adequate manier doet, waardoor de oudere hiervan schade ondervindt.

Geschat wordt dat 1 op 6 van de 60-plussers slachtoffer is van ouderenmis(be)handeling, bij vrouwen zelfs 1 op 3. Verder is ongeveer 15 % van de mantelzorgers dermate overbelast dat er een risico op ontspoorde zorg is [1]. Cijfers tonen enkel het topje van de ijsberg. Slechts 1 op 24 gevallen van ouderenmis(be)handeling worden gemeld [5], en dan heeft het vaak al een ernstige vorm aangenomen. Er rust echter nog steeds taboe op de fase voorafgaand het signaleren en melden, namelijk het (h)erkennen van, én praten over en bespreekbaar maken van mis(be)handeling bij ouderen.

Professionals stoten op verschillende hindernissen: ze voelen zich onvoldoende opgeleid zijn om (mogelijke) situaties van ouderenmis(be)handeling te herkennen en er adequaat op te reageren.
Ook geven ze aan over onvoldoende vaardigheden te bezitten inzake interpersoonlijke communicatie en voelen ze zich ongemakkelijk bij het aangaan van een gesprek over ouderenmis(be)handeling. Daarnaast weten ze vaak niet hoe OMB te melden, bij welke instanties en onder welke wettelijke voorschriften.

Ook ouderen zelf ervaren drempels om de situatie bespreekbaar te maken en te melden. Bijna de helft van de ouderen praat nooit over de ervaren gebeurtenissen met vrienden of familie, of doet geen melding bij een officiële instantie. Redenen hiervoor zijn onder andere dat ouderen niet geloven dat erover spreken beterschap zal brengen, privézaken liever binnenshuis worden gehouden uit schaamte, of omdat ze loyaal zijn aan ‘de pleger’, die vaak een familielid is.

“Soms moet je de bluts met de buil nemen. Als je teveel klaagt, zie je misschien niemand meer…” – deelnemer

Daarom was het doel van het onderzoek: ouderen empoweren bij het (h)erkennen en bespreekbaar maken van OMB door er op een laagdrempelige manier over te praten en te reflecteren. Een positieve en krachtgerichte benadering was hierbij het uitgangspunt. Dit betekent dat de mogelijkheden en sterktes van ouderen centraal staan, in plaats van hun (mogelijke) moeilijkheden en kwetsbaarheden.

De Praatpicknick is ontwikkeld voor vrijwilligers en hulpverleners om actieve, thuiswonende ouderen (+ 60 jaar) te sensibiliseren over ouderenmis(be)handeling nog vóór hun risico om ouderenmis(be)handeling te ervaren stijgt.

“Ouderenmis(be)handeling. Nee, ik kan me niet inbeelden dat ík dat ooit zou meemaken. Dat zou bij mij niet waar zijn!” – deelnemer

Het is erg moeilijk voor de deelnemers om zich, als actieve oudere, voor te stellen dat ze zich op een dag in een kwetsbare positie zouden kunnen bevinden. Daarnaast weten ze vaak ook niet bij welke personen of organisaties ze terecht kunnen met zorgen rond ouderenmis(be)handeling bij zichzelf of anderen. Professionals ervaren gelijkaardige obstakels met bijkomend zorgen rond het beroepsgeheim én de organisatiecontext. De inhoud en methodiek van De Praatpicknick is ontworpen om deze drempels te verlagen.

“Ouderen moeten zelf assertief zijn en op hun strepen staan.” – deelnemer

Verloop van het onderzoek

De Praatpicknick is samengesteld op basis van (1) de onderzoeksresultaten van de interviews en focusgroepen met ouderen en professionals en (2) de bevindingen van de actieleergroepen bestaande uit ouderen. Na de ontwikkelingsfase werd De Praatpicknick gedurende pilotering in regio Leuven geïmplementeerd, getest, geëvalueerd en aangepast.

Uitgangspunten methodiek

De Praatpicknick biedt een eenvoudig toepasbaar concept om ouderenmis(be)handeling bespreekbaar te maken onder ouderen.

• Proactief. Met De Praatpicknick willen we actieve ouderen bereiken, om ze te sensibiliseren vóór ze zich in een meer kwetsbare positie bevinden.
• Lokaal en gedragen. Door De Praatpicknick te introduceren in een lokale setting wordt de duurzaamheid van het traject gegarandeerd.
• Participatief. Zowel gedurende de ontwikkeling van De Praatpicknick als tijdens De Praatpicknick zelf, is de input en stem van de deelnemers van het grootste belang.
• Laagdrempelig. Alle gebruikte methodieken en werkvormen in De Praatpicknick zijn op maat van de deelnemers en begeleiders (vrijwilligers en hulpverleners).

De krachtige methodiek verbindt de deelnemers met elkaar. Deze verbindende kracht spreken we, doorheen de verhalen die binnen de praatpicknicks aan bod komen, aan.