Wat als je kind een misstap beging?
“Wat als hij of zij een misstap beging? Stop je dan plots met moeder zijn? Of wat als je zelf die misstap beging. Ben je dan plots geen zoon meer van je moeder? Of geen vader meer van je eigen kind?”
“Moederdag, die dag om nooit te vergeten. Sinds ik moeder ben, begrijp ik het concept ‘moederdag’ beter, maar die ene middag beklijft. Die zondag in de bezoekzaal van de mannengevangenis voor langgestraften, waar ik als medewerker met een koffiekan tussen de tafeltjes liep, druk doend om mijn schroom te verbergen.
Elk jaar komen die dag dertig moeders in Leuven Centraal op bezoek bij hun zonen, om in de bloemetjes te worden gezet. Samen met familieleden worden ze ontvangen in de bezoekzaal, die lijkt op een schoolrefter als je de tralies en de cipiers wegdenkt. Bij de begroeting ontdooit de zaal in een familiefeest met omhelzingen en gelach. De moeders zijn zoals de meeste mama’s ter wereld: betrokken en bezorgd. Prachtig om te zien. En het geeft hoop.
Die middag draag ik taart rond maar op andere dagen ben ik hulpverleenster van het CAW, team Justitieel Welzijnswerk. Ons bureau is in de gevangenis en wij voeren gesprekken met de gedetineerden, om hen te helpen met hun vragen. Van sociale administratie tot het opstellen van afbetalingsplannen om hun slachtoffers te vergoeden. Of om hen naar therapie, opleiding of cursus door te verwijzen. Om hun contacten met pleegzorg, notaris, VDAB en andere diensten te faciliteren en henzelf meer verantwoordelijkheid te laten nemen. Ook moeilijke levensvragen komen aan bod: schuld, boete en spijt, wat betekent levenslang, suïcidegedachten, de waaromvraag… We werken hun reclasseringsplannen mee uit en benoemen het perspectief van het slachtoffer. Dit alles om meer menselijkheid binnen te brengen en recidive te voorkomen, want de meeste mannen gaan ooit vrij.
Na de taart gaan de gedetineerden in een rij, allen gekleed in hetzelfde grijze hemd, de gevangenisbroek en dezelfde schoenen, een identiek paars bloemstukje halen dat ze elk aan hun moeder geven. Dit presentje hebben ze bekostigd met hun gevangenisarbeid. In een hoekje worden de moeders apart met hun zonen gefotografeerd om toch een familiefoto te hebben. Terwijl de collectiviteit van het geheel me overvalt, spreekt een mama mij aan om mij te bedanken voor deze ontspannende namiddag. Sinds haar zoon gedetineerd werd, kent ze geen ontspanning meer, zegt ze.
Het bezoek is ten einde, de realiteit dringt zich op. Twee zoontjes gaan bij het afscheid van hun papa hartverscheurend huilen, het verdriet blijft nagalmen in de gang. De gedetineerden staan bij het verlaten van de bezoekzaal in de rij voor de vingerafdrukherkenning en maken met hun brede schouders moppen als om hun droefenis te overstemmen. Ik heb geen struise borstkas en ben helaas geen grappenmachine, dus ik sta maar wat te staren. Want het zou je man, je vader of je broer maar zijn. Of je zoon. Dan zat ik hier nu zelf op moederdagbezoek taart te eten, verwoed bingo te spelen en in sloten gevangeniskoffie mijn verdriet te verdrinken.
Later kom ik te weten dat ik die middag eigenlijk naar moeders zoals mijn oma stond te kijken. Blijkbaar had mijn overleden nonkel een verzwegen gevangenisverleden. Heeft mijn oma soms in een gevangenisbezoekzaal gezeten, bij haar zoon, daar toen ooit, in die andere gevangenis? Wat had ik het haar graag gevraagd! De concepten ‘familiegeheim’ en ‘mee in het graf’ zijn mij plots duidelijk. Moederdag, jaja. Een dag om nooit te vergeten.”
Een getuigenis van Hanna Deboes, trajectbegeleidster CAW- Justitieel Welzijnswerk in Gevangenis Leuven Centraal.
