Het leven na de gevangenis

Verloren tijd

Ronny is geen doetje. Hij heeft een verleden van gewapende overvallen, dealen, geweld en druggebruik. Hij belandde daardoor in de gevangenis.
Toen Ronny een eerste keer vrijkwam, hield hij zich op de vlakte. Hij wilde verloren tijd inhalen. Toch werd hij opnieuw opgepakt. “Toen begon de miserie echt. Ik werd opgepakt voor iets wat ik niet gedaan had. Ik had er niks mee te maken. En dat kon ik moeilijk verkroppen. Omdat ik de overval niet wilde bekennen bij de politie kwam ik uiteindelijk bij een psychiater terecht. Hij besliste om me te interneren, ook omdat ik een slechte reputatie had in verschillende gevangenissen. Volgens het gevangenispersoneel was ik onverbeterbaar. Vroeger kon je tegen zo’n beslissing niet in beroep gaan. Dat is onmenselijk. Nu kan dat gelukkig wel.”
Ronny zat opnieuw jaren in de gevangenis. Elke zes maanden werd zijn dossier herbekeken. “Je hebt totaal geen perspectief als geïnterneerde.”

Zieke moeder

Uiteindelijk mocht Ronny de gevangenis verlaten om naar een afkickcentrum te gaan. “Aanvankelijk zou mijn verblijf daar een jaar duren. Toen dat met een jaar verlengd werd, was de maat vol. Ik ben toen vertrokken om voor mijn moeder te zorgen, die kanker had. Ik was 21 maanden op de vlucht. Ik werkte zodat ik mijn moeder kon onderhouden. De dag dat ik haar afzette aan het ziekenhuis omdat het niet meer ging thuis, werd ik herkend door de politie en werd ik opgepakt.”
Opnieuw belandde Ronny in de gevangenis. Niet veel later stierf zijn moeder.

Op zoek naar een thuis

Vanuit de gevangenis schreef hij elk opvangtehuis aan om een verblijf te vinden voor wanneer hij vrijkwam. “Ik deed mijn verhaal keer op keer en hoopte dat iemand mij ergens een kans zou geven.” Zo kwam hij in contact met De Linde, een residentiële opvang van CAW Antwerpen voor thuisloze mannen.
In 2001 kwam het team van de Linde bij Ronny langs om een intake te doen. Zo leerde hij Patricia kennen, de teamcoördinator van De Linde. “Patricia voerde een gesprek met mij. Ze vond dat ik een kans verdiende.” Ronny kwam op proef vrij en kon in de Linde gaan wonen. Ronny vond er niet alleen onderdak toen hij vrijkwam, maar ook een thuis. “In de Linde voelde ik begrip, ik kreeg genoeg tijd om alles te regelen. Er hangt een goede sfeer, ik had er zelfs drie vrienden na een tijd.”

“Ik deed mijn verhaal keer op keer en hoopte dat iemand mij ergens een kans zou geven”

Voordeel van de twijfel

Patricia heeft het hart op de tong en windt er geen doekjes rond. “Ronny is een lieve gast, maar dominant. En het is een overlever. Als ‘streetwise’ een intelligentiecriterium zou zijn, is hij slimmer dan jij en ik samen.” Zij kent Ronny intussen door en door, en is zijn steun en toeverlaat. “Hij is zowat ‘voor galg en rad’ opgegroeid in een kansarm gezin in de Seefhoek in Antwerpen, samen met zijn broer. Eigenlijk was hij vanaf dag één al een vogel voor de kat. Zijn vader had geen vat meer op hem en hij werd een zware crimineel, pleegde overvallen. Weinigen wilden hem nog het voordeel van de twijfel geven. Bij de Linde doen we dat wel. Iedereen verdient het voordeel van de twijfel.”
Patricia gelooft sterk in het geven van nieuwe kansen. “We geven mensen vertrouwen én blijven naast hen staan als ze mislukken. Als het nodig is, geven we hen een derde en een vierde en zelfs een vijfde kans. In succesverhalen heeft juist het krijgen van kansen op een bepaald moment voor een mentale klik gezorgd.”

“Als ex-gedetineerde is het lastig om een nieuw begin te maken. Tijdens hun verblijf in de gevangenis verliezen de meesten hun job, hun huis, hun sociaal netwerk. Vaak hebben ze geen dak boven hun hoofd als ze vrij komen. Begin er dan maar aan, aan re-integreren in de samenleving. Met het stigma van ex-gedetineerde dat aan je kleeft. Geloof me, met die stempel krijg je vaak het deksel op je neus. Vanuit de gevangenis is het moeilijk om een woonst te zoeken. Bovendien, welke verhuurder wil een ex-gedetineerde als huurder? Heel veel gedetineerden beschikken na jaren gevangenis niet meer over een stevig sociaal netwerk. Als mensen een perspectief hebben om te kunnen wonen en werken, motiveert hen dat om op het rechte pad te blijven. Méér dan het vooruitzicht opnieuw in de cel te belanden bij een volgende misstap.

Buikgevoel

Tegelijk vindt Patricia het erg belangrijk om hen scherp te confronteren met de consequenties van hun gedrag. “We winden er geen doekjes om… Dat zorgt langzaam maar zeker voor bewustwording en inzicht. Maar we zullen enkel het gedrag veroordelen, nooit de mens.”

“Ik heb veel van haar geleerd”

Voor Ronny heeft dat het verschil gemaakt. “Patricia bleef mij steunen in de keuzes die ik moest maken in het leven. Ze leefde met me mee. Ze nam nooit zelf een beslissing. Ze wist me wel goed uit te leggen wat de gevolgen van sommige dingen kunnen zijn. Haar buikgevoel zat altijd juist. Ik heb veel van haar geleerd. Ik ben haar ook heel dankbaar dat ze getuige wilde zijn op mijn trouw, toen er niemand anders was.” Jarenlang had Ronny geen contact meer met zijn vader, tot Patricia een handje hielp om het contact te herstellen. “Ze vertelde me rechtuit dat het misschien genoeg was geweest met koppig zijn en ze overtuigde me om de eerste stap te zetten. Ondertussen zie ik mijn vader weer”.

Detentieschade

Door 20 jaar gevangenis heeft Ronny heel wat ‘detentieschade’ opgelopen. “Het is niet zo dat hij ‘sterker’ uit de gevangenis is gekomen, integendeel. Hij is heel wantrouwig” zegt Patricia. “Toen hij pas bij ons woonde, zat hij meestal op zijn kamer. Maar ondertussen ken ik zijn gebruiksaanwijzing zo’n beetje. Ik denk dat het nu redelijk goed met hem gaat. Hij heeft terug een hond. Hij heeft terug contact met zijn vader. Via Facebook heb ik hem daar een handje mee geholpen. Ik was ook getuige op zijn huwelijk. Ik ben hem blijven steunen, ook toen zijn vrouw een alcoholverslaving had en zijn huwelijk spaak liep”.

“De eenzaamheid speelt me soms parten”

Ronny woont intussen alleen. Hij gaat nog vaak langs bij het wijkteam van CAW Antwerpen in Berchem. “Drie keer in de week kan ik daar terecht voor een koffie en een babbel. Dat doet deugd. Want de eenzaamheid speelt me soms parten. Ik probeer de mensen die daar over de vloer komen wat te helpen bij klusjes. Door mijn gezondheid kan ik niet meer werken, dus ik ben blij soms wat vrijwilligerswerk te kunnen doen.”

 

Tekst: Jasmien Peeters & Ilse Schoofs
Beeld: Saar Serrien