Ik weet echt niet hoe ik de winter moet doorkomen

Financiële kopzorgen

Hanna is 45 jaar en woont samen met haar schoolgaande dochter in een huurhuis in Genk. Haar drie oudere kinderen zijn inmiddels het huis uit. Ze leeft van een vervangingsinkomen en de energiecrisis bezorgt haar extra kopzorgen. Al sinds 2016 moet Hanna elke maand puzzelen om de eindjes aan elkaar te knopen. Door een wijziging in haar gezins- en inkomenssituatie kwam ze zes jaar geleden in een collectieve schuldenregeling terecht.

‘Zolang ik aan het werk was, kwam ik toe,’ vertelt Hanna, ‘maar het liep mis toen ik mijn job verloor en een tijdlang geen aanspraak maakte op een vervangingsinkomen.’ De collectieve schuldenregeling werd daardoor herroepen en vervolgens stopgezet. Hanna moest zelf een manier vinden om haar vaste kosten en schulden te betalen. Ze klopte aan bij het CAW voor budgetbegeleiding in combinatie met schuldbemiddeling. Stap voor stap klom ze uit een financieel dal. Ze vond zelfs terug werk. Maar het liep opnieuw mis.

Stijgende energiefacturen

Hanna: ‘In december 2021 viel ik uit met een burn-out. Ik kreeg last van paniekaanvallen en hyperventilaties. Dankzij de begeleiding van een psycholoog gaat het vandaag een stuk beter met mij.’. In september 2022 vond Hanna opnieuw werk, maar al na twee dagen zette ze haar nieuwe baan stop. De werkgever respecteerde de afgesproken werktijden niet, waardoor ze veel langer dan gepland een fysiek te veeleisende job moest doen. Ze is opnieuw bezig met allerlei papieren en telefoontjes om haar ziekte-uitkering in orde te brengen. Toch zijn het vooral haar energiefacturen die haar de laatste tijd veel zorgen baren.

Zolang ik aan het werk was, kwam ik toe, maar het liep mis toen ik mijn job verloor en een tijdlang geen aanspraak maakte op een vervangingsinkomen.

Hanna bleef niet bij de pakken zitten. Ze werkte ooit zelf als energieadviseur en putte inspiratie uit die ervaring. Ze kijkt kritisch naar haar factuur en switcht van leverancier als dat financieel voordeliger is. Ze liet in het verleden ook een energiescan uitvoeren. Daaruit bleek dat er een probleem was met de boiler. Ze kaartte het aan bij haar huisbaas en die vernieuwde de installatie.

Van 85 naar 1132

‘Ik betaalde eerst 85 euro per maand voor elektriciteit’, zegt Hanna. ‘Na de overstap naar een andere leverancier kreeg ik plots voorschotfacturen van 1132 euro! Ik belde met de vraag om het voorschot te verlagen. Daarop kreeg ik een voorstel voor 50 euro. Drie maanden later viel er een afrekening van meer dan 1 000 euro in de bus. Dat kan ik onmogelijk betalen. Ik ga me door mijn energieleverancier laten droppen. Er zit niets anders op. Dan krijg ik een budgetmeter. Ik verbruik dan enkel het bedrag dat ik vooraf heb opgeladen.’

Marleen Verhees, teambegeleider en hulpverlener bij CAW Limburg, luistert met gemengde gevoelens naar het verhaal: ‘Ik begrijp dat Hanna de budgetmeter als een uitweg ziet. Ook wij zitten tegenwoordig vaak met de handen in het haar. We willen mensen ondersteunen met budgetbegeleiding en schuldhulpverlening, maar met de huidige energieprijzen kunnen we weinig perspectief bieden. Voor sommige mensen ligt hun maandelijkse voorschotfactuur hoger dan hun totale inkomen. Dit maakt budgetbegeleiding en schuldhulpverlening er niet gemakkelijker op. Je kunt pas bemiddelen in schulden als er, na betaling van vaste kosten, iets overblijft om schulden te betalen. Dat is niet langer het geval. Als iemand zich laat droppen, is er sprake van een schuld en extra kosten. Die moeten in de meeste gevallen vroeg of laat, deels of geheel terugbetaald worden. Wie een budgetmeter heeft, betaalt nog steeds een hoge prijs voor energie. Het is geen structurele oplossing. De situatie dreigt daardoor uitzichtloos te worden, wat nu net het tegenovergestelde is van wat een hulpverlener wil bereiken.’

Petroleumvuur

‘Ik weet echt niet hoe ik de winter moet doorkomen’, vertelt Hanna. Ze verwarmt haar huurhuis met stookolie. Ook die prijzen gaan in stijgende lijn. ‘Ik heb 1000 liter nodig om het huis in de koudere maanden warm te houden. Ik heb geen idee hoe ik dat ga betalen. Desnoods haal ik mijn petroleumvuur terug boven. Dat heb ik vorig jaar ook een week gedaan toen mijn tank leeg was en ik geen geld had om die te vullen. In mijn omgeving hoor ik gelijkaardige verhalen. Wat mij zou helpen is een hoger inkomen, meer kinderbijslag en een betaalbare energiefactuur.’

Ik ga me door mijn energieleverancier laten droppen. Er zit niets anders op.

De energiecrisis zet de zaken op scherp, maar energiearmoede is niet nieuw. Uit de cijfers van de Barometer Energiearmoede van 2019 bleek dat 1 op de 5 gezinnen in België in energiearmoede leeft. ‘Dat cijfer ligt vandaag zonder twijfel hoger’, zegt Marleen. ‘De besparingstips die nu druk gedeeld worden komen bij mensen in armoede soms hard aan. Zij passen die tips sinds jaar en dag toe. Bij CAW Limburg pleiten we voor structurele oplossingen die er bijvoorbeeld toe leiden dat zowel sociale als private huurwoningen kwaliteitsvol en betaalbaar zijn. Ook een structurele oplossing voor de hoge energieprijzen, bijvoorbeeld via een prijsplafond, zou uitkomst bieden. Energie is een basisbehoefte die voor iedereen betaalbaar zou moeten blijven.’

Domino

Hanna probeert er de moed in te houden, maar de toekomst oogt voor haar op financieel vlak weinig rooskleurig. De kans is reëel dat ze, door het opbouwen van energieschulden, terug in een collectieve schuldenregeling belandt. ‘Zo’n regeling is ingrijpend voor Hanna’, zegt Marleen, ‘maar heeft ook gevolgen voor haar schuldeisers. Zij moeten langer op hun geld wachten, terwijl ook zij met hoge energiefacturen worden geconfronteerd. Er is sprake van een domino-effect. Deze crisis reikt veel verder dan enkel de meest kwetsbare burgers in onze samenleving. Ze raakt ons allemaal.’