Tips om een schokkende gebeurtenis te verwerken

Verwerken gaat niet vanzelf

In een verwerkingsproces zijn de meeste reacties dus normaal. Ze zijn gezond, maar dat betekent niet dat alles vanzelf gaat. Verwerken is een moeizaam proces. Het is de gebeurtenis een plaats geven in je leven en proberen weer controle over je leven te krijgen. De schokkende gebeurtenis beschadigt vaak je zelfvertrouwen en je vertrouwen in je omgeving.

Het verwerkingsproces geeft je het gevoel dat je weer greep krijgt op de dingen en daarvan krijg je opnieuw vertrouwen, ook in jezelf. Maar verwerken vraagt tijd en energie.

Slachtoffers worden in de weken en maanden na de gebeurtenis dikwijls heen en weer geslingerd tussen herbeleven, vermijden en ontkennen. Dat kan gepaard gaan met concentratieproblemen en denk- of geheugenstoornissen. Dat is weleens verwarrend en vermoeiend, maar zowel herbeleven als vermijden zijn nodig en gezond.

Tips voor slachtoffers: hoe kan je jezelf helpen?

• Het helpt dikwijls als je juiste en volledige feitelijke informatie krijgt: probeer te weten te komen wat er precies gebeurde in plaats van te vertrouwen op wat je denkt dat er gebeurde. Dat kan door met andere betrokkenen of getuigen te praten of door de informatie op te volgen.
• Bij een verwerking horen heftige gevoelens en reacties. Laat die gevoelens gerust toe. Deel ze met andere mensen. Of schrijf je gevoelens en gedachten op. Gevoelens uiten is gezonder dan ertegen vechten: huil gerust als je verdrietig bent, roep gerust eens als je kwaad bent. Een gevoel is nooit “verkeerd”.
• Zoek wel naar een gezonde manier om je gevoel te uiten: boos zijn is niet verkeerd, maar probeer niemand te kwetsen als je je boosheid ventileert. Zoek buitenshuis een klankbord als je daar behoefte aan hebt. Zoek mensen op die het ook meemaakten.
• Zoek naar een evenwicht tussen stilstaan bij wat er gebeurde, en verdergaan of vooruitkijken: probeer toch plannen te maken voor de toekomst, jezelf vooruitzichten te geven, ook als dat moeilijk is. Pak beetje bij beetje de vertrouwde routine weer op, of zoek wat afleiding. Of maak juist tijd om je actieve routine van alledag, van je werk of van je huishouden eens te doorbreken om stil te staan bij je gevoelens.
• Luister naar je lichaam. Zorg voor genoeg rust, ontspanning en beweging. Bespreek lichamelijke klachten en eventuele medicatie altijd met je huisarts. Slaap-en kalmeermiddelen verminderen angst en spanning maar tijdelijk, en het is belangrijk om ze altijd in overleg met je dokter te gebruiken. Let op voor overmatig drank- en druggebruik. Die middelen helpen weleens op korte termijn, om rustig te worden of te ontspannen. Maar op langere termijn staan ze in de weg van een gezond verwerkingsproces.

Tips voor ouders en leerkrachten: hoe kan je kinderen helpen?

• Geef aandacht aan de kinderen die door de schokkende gebeurtenis getroffen zijn. Zij maken, net zoals volwassenen, een verwerkingsproces door. Kinderen hebben gelijkaardige gevoelens en reacties, maar uiten die dikwijls op een andere manier.
• Probeer de oude structuur en routine van het kind zo snel mogelijk te herstellen, bijvoorbeeld door het slaapritueel te hervatten, het kind opnieuw naar de sportvereniging, school,… te laten gaan.
• Bereid het kind voor op mogelijke reacties uit zijn omgeving.
• Nodig het kind uit om te praten over het gebeurde.
• Vraag kinderen wat ze nodig hebben.
• Stimuleer kinderen om hun gevoelens te uiten. Verdriet hebben mag!
• Geef juiste informatie over de feiten: fantasie is vaak erger dan de werkelijkheid.
• Spelen is de taal van kinderen. Laat kinderen het gebeurde naspelen, erover tekenen of knutselen.
• Accepteer heftige reacties van het kind, zonder daar helemaal in mee te gaan. Behoud bestaande grenzen.
• Bij een overlijden is het goed dat het kind afscheid kan nemen van de overleden persoon. Het kind laten deelnemen aan de uitvaart kan een manier zijn. Het is belangrijk dat het kind hierover zelf kan beslissen.
• Denk ook aan jezelf. Ontken je eigen gevoelens niet. Als volwassene mag je ook angst en verdriet hebben of kwaad zijn. Er mag ook plaats zijn voor positieve gevoelens. Je mag dit tonen aan een kind. Kinderen voelen heel snel gevoelens aan, ook al worden ze niet uitgesproken.
• Zoek steun bij andere volwassenen.
• Als ouder is het belangrijk om de directe omgeving van het kind in te lichten, zoals de school, de jeugdbeweging, de sportvereniging,…
• Je kan de pijn van het kind niet wegnemen: je kan het leren hoe ermee om te gaan maar je kan hem of haar er niet tegen beschermen.

Tips voor de omgeving: hoe kan je anderen helpen?

• Toon belangstelling, maar vermijd sensatie en reageer oprecht. Een kleine blijk van betrokkenheid of steun, een vriendelijk woord of een kaartje laten zien dat je begrip hebt voor de situatie. Sommige slachtoffers hebben een hekel aan medelijden. Maar oprecht meeleven wordt wel sterk gewaardeerd.
• Dikwijls willen slachtoffers hun verhaal graag verschillende keren vertellen. Luister daar dan verschillende keren naar. Vraag het slachtoffer zelf hoe het gaat. Niet alleen vlak na de feiten, maar ook in de weken en maanden daarna. Respecteer het tempo waarin iemand alles verwerkt. Hou er rekening mee dat het slachtoffer er misschien liever niet over praat, en respecteer dat.
  Mensen uit de omgeving zeggen weleens “ik weet niet wat te zeggen” of “ik kan niets doen om het op te lossen”. Je hoeft helemaal geen pasklare antwoorden of oplossingen te hebben. Er gewoon zijn, betekent al een enorme steun. Vermijd tips als “je moet er niet zoveel aan denken” of “wees blij dat je er nog zo goed vanaf kwam”. Die opmerkingen komen soms erg kwetsend over, omdat ze voorbijgaan aan wat het slachtoffer voelt. Begin niet over je eigen ervaringen te vertellen, ook al denk je dat die sterk lijken op wat het slachtoffer vertelt. De eerste tijd heeft het slachtoffer genoeg aan zijn eigen ervaring.
• Ontloop het slachtoffer niet. Nodig hem of haar uit om ook nu nog te doen wat je vroeger altijd al samen deed. Maar laat het slachtoffer zelf bepalen of en wanneer hij weer buitenkomt. Praktische hulp kan welkom zijn, maar laat toe dat het slachtoffer nee zegt op je aanbod.
• Stimuleer het slachtoffer om genoeg rust en ontspanning te nemen.
• Heb oog voor jezelf en je eigen reacties op wat er gebeurd is. Ook op jou heeft de schokkende gebeurtenis een effect. Forceer dus ook jezelf niet.

Wat kan slachtofferhulp doen?

Mensen hoeven dit niet alleen te verwerken. Hulp zoeken betekent niet “dat je niet goed bezig bent” of dat je “het niet normaal verwerkt”. Alle slachtoffers, nabestaanden en getuigen kunnen terecht bij het CAW voor slachtofferhulp. De hulp is gratis. Zowel volwassenen als kinderen en jongeren kunnen er terecht. Wat je er vertelt, is vertrouwelijk. Wat kan slachtofferhulp voor jou betekenen?

• Je krijgt emotionele ondersteuning en begeleiding bij de verwerking van de gebeurtenis. De hulpverleners zijn hiervoor opgeleid en kunnen jou professioneel ondersteunen.
• Je krijgt administratieve en praktische ondersteuning. Eventueel gaat een hulpverlener met jou naar de politie, de rechtbank, de dokter,….
• Je krijgt juridische informatie en advies. Je krijgt informatie over je rechten als slachtoffer en over mogelijke procedures. Hulpverleners zullen je daar ook concreet mee verder helpen.

Meer informatie

Slachtofferzorg: Hoe een ingrijpende gebeurtenis verwerken?

Slachtofferzorg: Hoe een slachtoffer in je omgeving helpen?

Seksueel geweld: Wij kunnen jou helpen