De Energiereflex: een brede blik op hulpverlening

Hoe zorg je ervoor dat hulpverleners makkelijk aan de slag kunnen gaan met het thema energie? Bij CAW organiseren we regelmatig vormingen, zoals de Energiereflex bij CAW Halle-Vilvoorde. De vorming maakt hulpverleners bewust om tijdens een begeleiding ook aandacht te hebben voor energie- en financiële kwesties.

CAW kreeg naar aanleiding van de energiecrisis extra middelen om meer mensen te helpen die door de energie– en/of financiële crisis in de problemen geraken of dreigden te geraken. Vorming van hulpverleners is daar een onderdeel van. 

Energie in een aantrekkelijk jasje

Anneke, een 83-jarige vrouw is op gewelddadige wijze op straat beroofd van haar handtas. Sindsdien trekt ze zich terug in haar appartement. Ze neemt geen telefoon meer op en maakt haar brievenbus niet meer leeg. Wat heeft het verhaal van Anneke te maken met hoge energieprijzen en financiën? Dat ontdekken we tijdens deze vorming.

De sessie duurt drie uur en dat lijkt op het eerste gezicht lang om het over het thema energie te hebben, maar lesgever Dorien De Raedt van CAW Halle-Vilvoorde bewijst het tegendeel en laat zien hoe interessant het thema energie kan zijn. Op een hands-on manier leidt ze de groep moeiteloos door de inhoud. Ze geeft concrete tools en informatie die de hulpverleners meteen kunnen toepassen in de begeleiding van cliënten. Op de website van BIZ Halle-Vilvoorde vind je heel wat van deze hulpmiddelen terug.

Waarom het energie- en financiële thema belangrijk is

‘Waar denk jij aan bij het woord energiezorgen?’ Op de post-its noteren de deelnemers antwoorden zoals: ‘het niet kunnen betalen van rekeningen’, ‘keuze van energieleverancier’, ‘vochtproblemen’, en ‘isolatie van de woning’. Dorien gebruikt deze antwoorden om verbanden te leggen met lokale energiepartners, zoals 3Wplus, en wijst op interessante acties zoals een energiescan of het project De ketelvriend, waar mensen een tegemoetkoming kunnen krijgen bij het onderhoud van hun ketel.

“De energiereflex maken voelt voor psychosociale hulpverleners soms onnatuurlijk aan.”

Daarnaast wordt verwezen naar interessante websites zoals www.budgetwijzer.be en zijn er nog interessante tools zoals de Wakosta?!-app en zeker ook de Woonmeter. De tool meet de kamertemperatuur en luchtvochtigheid en helpt zo om een gezond binnen klimaat te creëren en te besparen op de energiefactuur. Meer info kan je terugvinden op www.woonmeter.be.

We testen het zelf tijdens de pauze. We zien op de woonmeter dat de temperatuur boven de 20 graden ligt en de vochtigheid vrij hoog is. Nadat we het raam even hebben open gezet, zien we dat de vochtigheid, die aanvankelijk boven de 60% lag, gedaald is naar de aanbevolen 45% (vuistregel is 30-60%).

Wat opvalt, is dat de zorgen die de deelnemers noteerden, vooral draaien rond energie en financiën. Dorien wijst erop dat deze zorgen ook een invloed hebben op het sociale en mentale welzijn, en omgekeerd. Want wie zich zorgen maakt over zijn energiefactuur, ervaart vaak ook stress en angst. Daarnaast kunnen financiële problemen mensen terughoudend maken om anderen thuis uit te nodigen, zeker als ze besparen op energie en hun woning koud of minder comfortabel is. Dit gevoel van schaamte over de woonsituatie kan ertoe leiden dat sociale contacten verminderen, wat een gevoel van eenzaamheid kan versterken. Zo ontstaat er een wisselwerking tussen financiële en mentale uitdagingen, die elkaar wederzijds kunnen beïnvloeden.

Wanneer maak je een energiereflex?

Naast het verhaal van de 83-jarige Anneke, hebben we het ook over de casus een gezin met twee kinderen dat steeds vaker in de knel komen met hun financiën. De moeder heeft een goedbetaalde baan, de vader heeft een invaliditeitsuitkering. De kinderen studeren en werken parttime als jobstudent. Maar het leven is duur en de ouders geven veel geld uit om hun kinderen te ondersteunen. Ondanks hun inzet en goede inkomen, lukt het hen niet om financieel de touwtjes aan elkaar te knopen.

Hoe kijk je in deze casus met een energiereflex? De deelnemers hebben het spontaan inkomsten en uitgaven in kaart brengen, de woonsituatie en het energieverbruik bekijken, en de mogelijkheid om de kinderen te betrekken bij de budgettering. Maar net zo goed gaat het om het psychosociale aspect. Welke invloed heeft de situatie van de vader bijvoorbeeld? Wat zou helpend zijn om hen te ondersteunen bij mogelijke andere zorgen die het gezin heeft?

“Mensen in een kwetsbare situatie zoeken vaak de warmte en het comfort van hun woning op, wat leidt tot een hoger energieverbruik en dus hogere energiefactuur. Op huisbezoek gaan is in dan vaak een cadeau.”

In het verhaal van Anneke gebeurt net het omgekeerde. Daar gaat het meteen over wat haar overkwam en hoe ze zich voelt. Voor veel deelnemers voelt het bijna onnatuurlijk om hier de energielink te leggen. Terwijl het ook gaat over rechtendetectie; heeft ze bijvoorbeeld recht op een sociaal tarief, welk effect heeft haar woonsituatie zoals gelijkvloers wonen op zowel haar energieverbruik als haar fysieke en mentale gezondheid?

Het is oefenen om telkens met een energiereflex te kijken, maar naarmate de tijd vordert, zien we de deelnemers breder kijken naar casussen. Missie geslaagd!

Energiefactuur onder de loep

Hoe lees je een energiefactuur? Waar vind je basisgegevens, zoals de energieleverancier, de netbeheerder, het soort tarief zoals vast of variabel en welke kosten er onder de factuur vallen (gas, elektriciteit …). Dorien legt het allemaal uit en bespreekt ook de weg die een elektriciteitsfactuur aflegt. Ze staat stil bij de Lokale Advies Commissie (LAC), wat de laatste stap vormt voordat een aansluiting wordt afgesloten.

Opnieuw volgen er handige en praktische tips, waaronder de fact sheet van Cebud over de LAC-werking, de gespreksleidraad voor de V-test met aandachtspunten, en de contactgegevens voor een directe lijn tussen CAW- hulpverleners en de klantendienst van de energieleveranciers en een filmpje ontwikkeld door BIZ in samenwerking met Wikifin dat op een heldere manier basisinformatie over energie voor cliënten uitlegt.

Een aanrader voor hulpverleners

De vorming over de energiereflex geeft niet alleen praktische tips over je energiefactuur en hoe energiezuiniger te leven, maar zet ook het belang van het thema financiën en energie tijdens de hulpverlening in de schijnwerpers en laat zien hoezeer energie en financiën verbonden zijn met andere levensdomeinen.

Meer weten?