"Een maatschappelijk engagement versterkt ook je eigen welzijn. "

Anita’s invloed reikt verder dan alleen het algemeen welzijnswerk. Haar ervaring komt ook uit diverse sociale bewegingen waaronder de derdewereldbeweging, vrouwenbeweging en arbeidersbeweging. Met een rijke bagage blikt ze terug op haar reis bij CAW, de evolutie van de sector, belangrijke verwezenlijkingen, en de principes die ze koestert voor de toekomst van de sector.

Trends en uitdagingen

Reflecterend op de evolutie van het algemeen welzijnswerk, benadrukt Anita de opkomst van trends zoals de schaalvergroting, professionalisering en een slingerbeweging van meer generalistische benadering tot een meer specialistische aanpak en omgekeerd. Daarnaast wijst ze op het groeiende besef van de impact van sociaal werk: “De beweging Sterk Sociaal Werk is pas recent ontstaan, vroeger zag je vaak dat iedereen op zijn eigen terrein aan het werk was. Na de sociaal werk conferentie van 2018 is de sociale sector zich meer collectief gaan organiseren.”

Deze trend van samenwerking gaat hand in hand met uitdagende aspecten voor de elf CAW’s als sector: “Een grote uitdaging is hoe te werken in een genetwerkte organisatie en hoe het DNA van CAW daarin sterk te houden. Het is de verantwoordelijkheid van iedereen om dat DNA uit te dragen, van de poetshulp tot de algemeen directeur tot elke hulpverlener. Iedereen mag fier zijn op wie we zijn en wat we doen.”

Anita spiegelt dit aan een van haar mooiste momenten bij CAW, zij het in een negatieve context. Toen in 2019 het Vlaamse regeerakkoord gepresenteerd werd, bleek dat de sector 5 miljoen moest bezuinigen: “Toen is de hele sector opgestaan en zijn we àllemaal naar Brussel gegaan. We hebben intern iedereen gemobiliseerd en waren met 2000 mensen, hulpverleners, administratief personeel, management… allemaal stonden ze voor het Vlaams Parlement.

Het illustreert hoe krachtig we kunnen zijn. Als we samen ageren, als we ons gezamenlijk achter iets zetten, kunnen we een kracht en solidariteit ontwikkelen, en ons tonen als een sector die er staat. Zelfs de vakbonden waren wat verbaasd dat we zo sterk, massaal en zichtbaar aanwezig waren.”

“Als we ons gezamenlijk achter iets zetten, kunnen we een kracht en solidariteit ontwikkelen, en laten we ons zien als sector die er staat.”

Verwezenlijkingen

Een van Anita’s belangrijkste verwezenlijkingen als directeur is haar rol in de omvorming van het volledig gratis hulpverleningsaanbod bij CAW: “In samenspraak met toenmalig minister Jo Vandeurzen en zijn kabinet heb ik een nota opgesteld die bij de overheid geland is. Er is toen besloten om al onze hulpverlening gratis te maken.” Anita benadrukt dat deze verandering ook een eis was die leefde bij veel zorgactoren tijdens de eerstelijnsgezondheidsconferentie in 2013.

Maar bij de tweede conferentie, een paar jaar later, ebde dat weer weg: “Je kreeg toen het discours ‘niets is gratis’, en dat klopt. Het moet gratis zijn voor de cliënt, maar het moet een investering zijn die onze samenleving doet, om de toegankelijkheid van zorg voor iedereen gelijk en mogelijk te maken. Termen als ‘proportioneel universalisme’ hadden toen nog geen ingang. Nu gaan we kijken hoe we het hulp- en zorgaanbod voor iedereen aanbieden en toegankelijk maken, maar kan dat aanbod wel variëren naargelang de noden van bepaalde groepen, bijvoorbeeld mensen met een bepaalde kwetsbaarheid.

Daarnaast ziet Anita nog twee andere mijlpalen: “Als sector vond ik het heel belangrijk dat we een website hadden. Vroeger had elk CAW zijn eigen website met veel verschillende namen. Nu bepaalt de regio de naamgeving en is er meer afstemming in look en feel. Ook hetzelfde logo wordt nu door iedereen gebruikt. Dat verhoogt de herkenbaarheid.” Ze verwijst ook naar de financiering van de sector: “Het was een van mijn eerste opdrachten om een gelijke vorm van financiering te krijgen, een gelijk subsidiebedrag per VTE. We hebben toen een financiële analyse gemaakt van de CAW’s en de sector. Het heeft bijna tien jaar geduurd voor dat rechtgetrokken was.”

Het #CAVAsa-project

“Het #CAVAsa-project zal me altijd bijblijven,” deelt Anita. “Het is een exemplarisch voorbeeld van hoe actoren in onze samenleving, zoals apothekers maar ook kappers of buurtwinkels, kunnen detecteren welke problemen er spelen, want ze genieten een zekere bekendheid en hebben vaak een vertrouwensrelatie met mensen in hun buurt.” In het #CAVAsa-project schakelden we apothekers in als detectiekanaal voor mensen met psychosociale behoeften.

“We hebben dit project opgezet naar aanleiding van de Covid-periode, toen alles gesloten was en mensen alleen bij apothekers terechtkonden. Uit die periode stamt ook het ‘Masker 19’ project. Met dat codewoord konden mensen die te maken hadden met intrafamiliaal geweld terecht bij de apotheek, die hen in contact kon brengen met hulpverleners. De Vlaamse relancemiddelen (zijn middelen die de Vlaamse overheid ter beschikking stelde om de covidperiode te overbruggen) maakten het mogelijk om het project op de rails te krijgen.”

Samen met het Vlaams Apothekers Netwerk (VAN) kon het CAW doorverwijzingen door apothekers stimuleren en apothekers kregen ook de nodige opleiding over hoe en wanneer ze konden doorverwijzen: “Dit project benadrukt dus ook de bredere rol van een apotheker, niet alleen om medicijnen af te leveren, maar ook als een soort kanarie in de kolenmijn, die aanvoelt wat er speelt in de buurt, in het gezin, de familie of de individuele persoon en op basis daarvan doorverwijst.”

Belangrijke lessen en de toekomst

Met de rijke bagage aan ervaring die ze verzameld heeft, deelt Anita haar belangrijkste les: “Alles is constant in verandering, niets is stabiel. Er zullen altijd problemen en crisissen opduiken die je moet aanpakken. Je moet de uitdagingen herkennen, en die uitdagingen omtoveren tot opportuniteiten om er iets mee aan te vangen.”

“Je moet de uitdagingen herkennen, en die uitdagingen omtoveren tot opportuniteiten om er iets mee aan te vangen.”

Als Anita zich de toekomst inbeeldt van CAW dan hoopt ze vooral één ding: “Ik hoop dat het DNA van het CAW blijft bestaan. Misschien niet noodzakelijk onder dezelfde naam of vlag, maar wel dat het fundament waarvoor we staan, blijft bestaan.” Daarnaast hoopt ze dat CAW verder groeit en versterkt wordt: “Ik wil dat CAW zich helemaal kan integreren in de principes van Sterk Sociaal Werk: nabij zijn, generalistisch en politiserend werken. Ik vind het ook belangrijk dat CAW vanuit een autonome insteek werkt en vrijplaatsen kan creëren, zonder dat het vanuit een veiligheidsdiscours komt of dat het opgelegd wordt.”

Bovendien benadrukt ze de rol van CAW als ‘welzijnsarts’: “We willen dat CAW gezien wordt als een welzijnsarts, vergelijkbaar met hoe men een huisarts ziet. En dat we samenwerken met andere zorg- en welzijnsactoren en actoren, zoals middenveldorganisaties, jeugdwerk, sport en onderwijs. Dat vind ik heel belangrijk.”

Als het gaat over haar persoonlijke toekomst en haar pensioen, is dat voor Anita met een dubbel gevoel: “Je gaat ervoor. Zo heb ik altijd in mijn professionele leven gestaan. Voor mij is het alles of niets. Ik zal nu dingen moeten loslaten.  Mijn werk is altijd een vorm van passie geweest, niet iets dat moet, maar iets wat je doet omdat je oprecht een maatschappelijke bijdrage wilt leveren. Hoe klein die bijdrage ook mag lijken, je wilt toch iets betekenen op deze aardbol en in deze samenleving. Dat is altijd mijn motivatie geweest om te doen wat ik doe, en vanuit die visie heb ik altijd geprobeerd mijn job te doen.”

“Mijn werk is altijd een vorm van passie geweest. Niets iets dat moet, maar iets wat je doet omdat je oprecht een maatschappelijke bijdrage wilt leveren.”

Die passie zal Anita dus niet zomaar loslaten. Tegelijkertijd kijkt ze uit naar de tijd die ze zal hebben voor haar sociaal en familiaal leven: “Het is een cliché, maar mijn kinderen en kleinkinderen zullen blij zijn dat ik meer tijd en ruimte voor hen heb, wat vroeger minder het geval was. Daarnaast voel ik ook dat ik ouder word, dat kan ik niet ontkennen. Mijn energie en draagkracht zijn niet meer hetzelfde als die van tien of twintig jaar geleden. Voor een organisatie als CAW in de huidige context en samenleving heb ik niet meer alle benodigde skills om alles in goede banen te leiden. Daarvan ben ik me bewust. Ik denk dat andere mensen aan zet moeten komen, de nieuwe generatie die eraan komt.”

Anita sluit af met een belangrijke boodschap voor de sector: “Blijf geloven in het DNA van CAW en ga ervoor.” Maar ook richt ze zich tot iedereen daarbuiten: “Ik raad aan om een job te kiezen vanuit passie, niet omdat het moet. Doe het vanuit het belang en de meerwaarde die je kunt brengen aan de samenleving, aan groepen en aan individuele burgers. Zet je in voor het rechtzetten van onrechtvaardigheden. Iedereen kan dit vanuit zijn expertise en competenties doen en vanuit verschillende contexten. Een maatschappelijk engagement versterkt ook je eigen welzijn.”

Foto’s: Atilla Erdem
Interview: Anais Casaleiro Monsanto