Een scheiding gaat niet over winnen of verliezen. Met dit consensusmodel proberen we voor iedereen een goede oplossing te vinden.

Daniel Van den Bossche: “Bij echtscheidingen kunnen de emoties hoog oplopen en staan mensen vaak als tegenstanders tegenover elkaar. Ze kennen de rechtbank als een plek waar ze vaak lang moeten wachten, waar ze verschillende rechters zien en waar er tijdens de zitting nauwelijks tijd is om te vertellen wat ze willen zeggen. Ook worden zaken vaak uitgesteld. De procedure kan lang duren en dat kan het conflict steeds moeilijker en harder maken.” 

Anelore Bruneel: “En daar wordt niemand beter van. Met hoog conflictueuze scheidingen of een contactbreuk tussen een ouder en de kinderen tot gevolg. We merken ook dat kinderen van wie de ouders in een vechtscheiding verwikkeld zijn, vaker op de jeugdrechtbank terechtkomen omwille van een verontrustende opvoedingssituatie.”

Om zaken niet te laten escaleren en vechtscheidingen te vermijden, zijn ze in Gent afgestapt van het strijdmodel en werken ze nu volgens een consensusmodel. Rechters, advocaten, bemiddelaars en andere partijen zullen veel meer zoeken naar een oplossing. Ook het CAW speelt hierin een belangrijke rol.

Daniel Van den Bossche: “Concreet betekent het dat alle partijen op de eerste zitting zelf moeten verschijnen, met hun advocaten. Elke zaak krijgt een tijdsblok van 45 minuten waarbij we samen met de partijen en hun advocaten naar een oplossing zoeken. De partijen leggen zelf uit wat de problemen zijn en hoe zij een oplossing zien. Deze werkwijze is geïnspireerd op het zogenaamde model van Cochem. We werken zelf nu anderhalf jaar op deze manier, maar de rechtbank in Dinant werkt al tien jaar zo. Daar hebben we de mosterd gehaald.”

Anelore Bruneel: “Het maakt het makkelijker om op de eerste zitting al meteen een regeling uit te werken met akkoord van de partijen of, als het niet anders kan, als rechter een regeling op te leggen. We bereiden elke zaak goed voor. Daarom zijn er modelformulieren die elke partij vooraf invult. Zo kan je bijvoorbeeld laten weten dat er problemen zijn in de communicatie met je (ex) partner, of dat er sprake is van een verslavingsproblematiek, van misbruik of intra-familiaal geweld. We bekijken dan samen met de partijen of het nodig is om de zaak door te verwijzen naar een bemiddelaar of om andere professionele hulpverlening in te schakelen, zoals het aanbod van CAW.”

“Je ziet vaak dat de ene ouder het onderhoudsgeld niet meer wil betalen en de andere de kinderen niet meer wil meegeven. Die zaken telkens uitstellen kan zeer grote gevolgen hebben.”

Daniel Van den Bossche: “Want als zulke zaken lang aanslepen, dan dreigen we mee oorzaak te zijn van ouderonthechting of mensen die financieel niet meer rondkomen. Je ziet vaak dat de ene ouder het onderhoudsgeld niet meer wil betalen en de andere de kinderen niet meer wil meegeven. Die zaken telkens uitstellen kan zeer grote gevolgen hebben.”

Anelore Bruneel: “Eerder werden er op zo’n zitting vaak verwijten en beledigingen over en weer geslingerd, wat dan weer triggers waren om de boel te laten ontploffen. Het vooraf invullen van de formulieren, geeft een soort van objectivering. Het zorgt ervoor dat partijen op een constructieve manier met elkaar blijven praten. Er is geen plaats voor sfeerschepping, verwijten of een heel verhaal dat er rond gebreid wordt. In dialoog met de ouders, zoeken we mee naar een oplossing.”

Daniel Van den Bossche: “Op de eerste zitting noteren we waar de partijen akkoord over zijn. Wanneer er nog discussie blijft over bijvoorbeeld de verblijfsregeling voor de kinderen, dan wordt er een voorlopige regeling uitgewerkt in overleg met de ouders. En als het niet anders kan, zullen we als rechter een regeling opleggen. Maar we willen toch vooral dat oplossingen van de betrokkenen komen. Zo willen we op korte termijn de rust binnen het gezin doen terugkeren. Het zorgt ook voor kortere procedures en het vermindert dat families maar blijven terugkomen naar de rechtbank.” 

“Het consensusmodel zorgt ervoor dat partijen op een constructieve manier met elkaar blijven praten. Er is geen plaats voor sfeerschepping of verwijten.”

De familierechters gaan tijdens het debat dus oplossingsgericht te werk en verwachten dat ook van de advocaten. In het project zijn een aantal externe partners betrokken, het CAW is er daar één van.

Anelore Bruneel: “CAW maakt deel uit van de multidisciplinaire commissie binnen de familierechtbank. Daarin zitten ook nog de sociale dienst van de jeugdrechtbank, het parket en de balie. Daarnaast werken we samen met bemiddelaars, artsen en psychologen en psychotherapeuten met een specialisatie in rouw, verlies en ouderonthechting. We komen regelmatig samen om elkaar beter te leren kennen en expertises te delen. Voor CAW gaat het dan over zaken die we kunnen doorsturen, bijvoorbeeld rond ouderschapsbemiddeling of de veilige bezoekruimte om het contact tussen ouder en kind weer te herstellen. Ook het groepsaanbod is laagdrempelig en betaalbaar.” 

Hoe reageren partijen op deze aanpak? 

Anelore Bruneel: “Mensen zijn verrast dat je als rechter de tijd neemt. Ze zijn het gewoon dat we de partijen even horen en dan zeggen ze over een maand een vonnis mogen verwachten. Deze aanpak is klantvriendelijker en ook aangenamer omdat we in dialoog gaan en echt kunnen vragen wat belangrijk is. Het geeft ook meer voldoening en we zien ook meer akkoorden.”

Daniel Van den Bossche: “Het is in feite een dubbele beweging: oplossingsgericht werken en ook veel sneller ingrijpen als het moet. Als je ziet dat mensen niet willen communiceren of als er veel agressie is, moet je dat niet laten escaleren.”

“Deze aanpak is klantvriendelijker en ook aangenamer omdat we in dialoog gaan en echt kunnen vragen wat belangrijk is.”

Waar dromen jullie nog van?

Anelore Bruneel: “Soms hebben mensen nog geen woord uitgewisseld en zien ze elkaar voor het eerst terug op de rechtbank. Ik vind dat er een soort van verplichting zou moeten zijn dat ouders die uit elkaar gaan, eerst samenzitten met een professional. Daarnaast mag er ook meer aandacht komen voor het rouwproces bij kinderen. Sinds kort is er bij ons een pilootproject waarbij een vertrouwenspersoon in gesprek gaat met kinderen wiens ouders scheiden. Dat zijn advocaten die daarvoor zijn opgeleid en zij zijn ook aanwezig op de eerste zitting. Ze geven geen advies, maar ze geven wel tips mee. Onlangs was er een zaak waarin het kind geen contact meer had met mama. Papa wilde dat niet omwille van een drankprobleem. Die vertrouwenspersoon heeft dan op de zitting verteld dat het kind mama miste en heel graag gaat zwemmen met mama. We kwamen dan tot een akkoord dat ze elke zondag het kind kan ophalen om samen te gaan zwemmen. Dat was echt wel een doorbraak in die zaak.” 

Waarom werkt nog niet elke familierechtbank zo?

Anelore Bruneel: “Er is wel wat terughoudendheid bij familierechters om kinderen te horen. Dat heeft voor een stuk te maken met de werkdruk. We moeten daar niet flauw over doen. Sommigen vinden het ook tijdverlies, want het klopt vaak wel dat we ongeveer wel weten wat de kinderen gaan zeggen. Maar ik zie echt wel een grote nood bij kinderen om gehoord te worden. We moeten niet altijd denken dat ze wel flexibel genoeg zijn om met de situatie om te kunnen gaan. Zo’n vertrouwenspersoon kan dat duiden, vaak zie je dat dat confronterend is voor de ouders.”

“Ik denk dat CAW ook een belangrijke rol kan spelen rond sensibilisering. Bijvoorbeeld rond de impact van scheiding en conflict voor kinderen.”

Zie je nog een andere taak voor het CAW?

Daniel Van den Bossche: “Het is belangrijk dat we mensen kunnen doorverwijzen en die partners ook goed kennen. Dat we niet alleen hun aanbod kennen, maar ook op de hoogte worden gehouden als iets wel of niet werkt. Zodat je beslissingen kan nemen als het niet werkt, want mensen verlangen uiteindelijk ook rust.”

Anelore Bruneel: “Ik denk dat CAW ook een belangrijke rol kan spelen rond sensibilisering. Bijvoorbeeld rond de impact van scheiding en conflict voor kinderen. Soms zie ik ouders die drie maanden uit elkaar zijn, al samenwonen met een nieuwe partner en verwachten dat hun kinderen daar flexibel mee omgaan. Maar vaak zijn ze de echtscheiding van hun ouders nog aan het verwerken zijn en zoeken ze een manier om daarmee om te gaan. Aan zaken rond een verontrustende opvoedingssituatie op de jeugdrechtbank, ligt vaak een vechtscheiding aan de basis. Kinderen vallen uit op school of stellen problematisch gedragsproblemen, omdat ze nergens met hun angst en verdriet terechtkunnen. Er is echt wel nood om tegen ouders die scheiden te zeggen: vergeet jullie kinderen niet, ondanks je eigen verdriet en rouwproces.” 

Heb je vragen rond scheiding of relatieproblemen? Wil je graag iemand doorverwijzen? Je kan terecht bij CAW.

Bel gratis naar 0800 13 500, elke werkdag tussen 9 en 17 uur of contacteer een CAW in je buurt.