Het vuur van nieuw samengestelde teams

Je weg vinden is de weg

CAW Limburg werkt proactief en aanklampend vanuit een generalistische blik. Werken met mensen vraagt nabijheid, een integrale aanpak en een procesgerichte benadering die breed kijkt. Het vraagt om een samenwerken op maat, rekening houdend met de reële noden van mensen.

We gaan samen met onze mensen op weg. Een mooie omschrijving van een soms complex proces. Een weg die onze expertise soms overstijgt, maar waarin expertises as such te beperkt zijn. Een weg waarin verschil nodig is, vanuit verbinding.

NST gaan aan de slag daar waar alle hulpen dienstverlening uitgeput lijkt te zijn. Het gaat om cliënten zonder vaste woonst, die dak- of thuisloos zijn. Een begeleiding start meestal niet na een klassieke aanmelding door de cliënt zelf, maar veeleer vanuit een zorg of verontwaardiging van een sociaal werker uit de directe omgeving van de cliënt. In dergelijke cases brengt het klassiek systeem (doorverwijzen, aanmelden, traject opstarten dat dan toch weer eindigt) weinig soelaas.

‘Wat we precies doen in een traject hangt van de cliënt af,’ vertelt Pieter Jacobs, straathoekwerker in Pelt (NST Cabrio). ‘En dat ontdekken we samen, en cours de route. Weinig hulpverlening doet dat of kan dat doen, want de deur waar cliënten zich aanmelden of binnenlopen, bepaalt al meteen verwachtingen en doelstellingen. En net deze groep heeft daar geen boodschap aan.’

Een NST werkt vanuit nabijheid en assertiviteit. Een hulpvraag vormt zich gaandeweg. Het team verwijst niet meteen door, maar houdt vast. Krachten worden gebundeld en men zoekt samen een weg. Soms wordt de term ‘dedicated teams’ ook wel genoemd, die verwijst naar de toewijding van deze teams: het mondelinge contract tussen de cliënt en het team om samen aan de slag te blijven, wat er ook gebeurt.

Elk perspectief is beperkt

Om te zeggen dat elk perspectief beperkt is, klinkt misschien nogal smartelijk, al is het niet zo bedoeld. Om de wereld om ons heen beter te begrijpen, bouwen we een structuur op in onze hersenen waardoor dingen logisch lijken. We rangschikken onze gedachten. Ieder van ons heeft zijn eigen blik en die is verschillend van die van de ander. Elk perspectief is per definitie plaats-, tijds-, cultuur-, persoons- en organisatiegebonden en is daarmee dus ook altijd beperkt. Je denkt altijd in hokjes.

Nieuw samengestelde teams gaan aan de slag daar waar alle hulp- en dienstverlening uitgeput lijkt te zijn.

Dat elke blik beperkt is, is op zich een mooi uitgangspunt om naar cliënten te kijken. Die gedachte brengt rust en nieuwsgierigheid. Het gaat uit van het idee dat er verschillende waarheden bestaan en dat je elkaar dus nodig hebt om naar een cliënt te kijken. Goede hulpverlening bestaat uit reflectie, niet alleen op de cliënt maar ook op jezelf als hulpverlener

Heel wat dingen die mensen doen, lijken op het eerste zicht vaak onsamenhangend of onlogisch. Dan moet je er eigenlijk van uitgaan dat het juiste perspectief om naar de cliënt te kijken nog niet gevonden werd. Dat is een heel ander uitgangspunt dan zeggen dat de cliënt raar, moeilijk of niet begeleidbaar is.

De exponentiële kracht van een NST

In een NST worden denkbeelden, inzichten en netwerk samengebracht. Die impact is exponentieel, zowel op het niveau van de cliënt, als van de hulpverlener en de organisatie. Elk teamlid heeft zijn eigen moederorganisatie, zijn eigen opleiding en netwerk. Dat helpt enorm in cliënttrajecten waar net dat netwerk stroef loopt.

We praten veel over de relatie met de cliënt, maar we moeten ook praten over de relatie tussen hulpverleners onderling. Anja Pinxten (NST Cabrio): ‘Als hulpverlener heb je ook de verantwoordelijkheid tegenover je client om relaties met co-werkers aan te gaan. Net omdat ze rechtstreeks of onrechtstreeks een hefboom vormen in het verloop van het traject.’ Snel schakelen, korte lijnen, binnen en buiten je team. Je kent altijd wel iemand die die ene dienst kent of er werkt. Je netwerk als team wordt daarmee ook exponentieel. Een net-werkt!

Medewerkers uit NST geven ook iets terug aan de eigen moederorganisatie. Zo ging men binnen het OCMW ook meer op huisbezoek indien een contact moeilijk liep. Of werden op teamvergaderingen plots ook andere vragen gesteld. Men gaat anders denken over dak- en thuislozen en outreachend werken omdat men er de voordelen van inziet.

Creatie van een ander discours rond de cliënt

Door invalshoeken samen te leggen, kom je tot realistischere verwachtingen en plannen en vermijd je conflict in je hulpverlening. Samen reflecteren kan de moedeloosheid die soms binnensluipt wegnemen. Je legt dan even de verschillende expertises en invalshoeken samen, waardoor je opnieuw perspectief en hoop creëert. Pieter Jacobs (NST Cabrio) vertelt: ‘Ik heb zo’n gast. Soms is hij bot, dan weer lief, dan weer enorm gefrustreerd. Deze begeleiding was echt vermoeiend. Op het team herkaderden collega’s zijn gedrag: de onmacht om adequaat te handelen in sociale interacties, het gebrek aan controle over zijn eigen leven, zijn oneerlijke start van bij de geboorte, zijn levensgeschiedenis, onze onrealistische verwachtingen … Dat creëerde bij mij mentale ruimte. We maakten een plan en verdeelden aandachtsgebieden. Iemand nam het stuk op rond de familie, iemand anders het stuk rond wonen, nog iemand anders praatte met hem over zijn beleving in dit alles. En zo wordt een ogenschijnlijk vreselijke cliënt opnieuw een plezante casus. Zonder mijn collega’s en het team was ik hem al lang kwijt.’

Relatie, de rest komt wel

Bij wat men noemt laatstelijnscliënten, is vaak alle geduld bij collega-dienstverleners op. Niet onbegrijpelijk: vaak loopt men daar aan tegen de grenzen van wat toelaatbaar is. Het NST maakt actief werk van het opnieuw herstellen van die bruggen met andere diensten.

Een NST maakt actief werk van het opnieuw herstellen van bruggen met andere diensten.

In een ruimte van niet-moeten, ontstaat ontmoeten. We ont-moeten te weinig. En toch is net dat een voorwaarde om aan de slag te kunnen gaan. We geloven dat dit model een krachtig instrument is voor complexe en soms uitzichtloze casussen.

Als wij erin slagen om anders naar een gast te kijken, hopen we dat ze dat beetje bij beetje ook naar zichzelf kunnen. Theo Christoffels (NST Cabrio): ‘Het opbouwen van vertrouwen moet elke keer opnieuw gebeuren, zelfs als mensen deel uitmaken van hetzelfde team. Investeren in de relatie, het vertrouwen opbouwen, blijft een permanent aandachtspunt in de werking. Het traject staat of valt daarmee.’

Verschil in expertise, gelijkheid in waarde

In een NST zetelen verschillende disciplines met elk hun eigen historiek en hun geheel aan kennis, vaardigheden en competenties. Generalisten ontmoeten er specialisten en vice versa. Profielen die in de Limburgse teams terug te vinden zijn, zijn onder andere sociaal werkers, maatschappelijk werkers, opvoeders, psychologen en psychiatrisch verpleegkundigen. Ze kunnen uit heel uiteenlopende organisaties komen, zoals het WGK, CAW, OCMW, Beschut Wonen en mobiele teams GGZ.

De kunst van de teams is om geen enkele expertise de bovenhand te laten nemen. Expertises staan naast elkaar. Dit maakt dat verontwaardiging vertaald wordt naar nieuwsgierigheid. Je krijgt zo de fijnste gesprekken. Een straathoekwerker leerde een collega van beschut wonen uit haar comfortzone te treden door gewoon op iemand af te stappen in de publieke ruimte. Zonder agenda, doelstellingenplan, pet of vraag. Een verslavingsexpert hoort van een maatschappelijk werker dat er ook een installatiepremie bestaat bij inhuizing en met dit bruggetje krijgt hij sneller connectie met de cliënt. Een psychiatrisch verpleegkundige verklaart op een teamvergadering gedrag door de medicatie die een cliënt inneemt …

Tot slot

Een NST is een goed uitgerust team, in mankracht en in expertises. Niet elke cliënt en elk traject vergt deze intensieve vorm van ondersteuning. Denk vooraf dus goed na of je dit soort team nodig hebt voor de doelgroep die je beoogt.

We wandelen een cliëntsituatie binnen zonder organisatiebelang of zonder doelstellingenplan. Dat voelt enorm bevrijdend.

Een NST werkt ook politiserend: ze trekken het publiek debat over dak- en thuisloosheid in onze samenleving open. Dat doet het door geleerde lessen terug te geven en constant in verbinding te staan met de moederorganisaties van de hulpverleners, maar ook door concrete acties: een sleep-out, enchantée Sint-Truiden, gastcolleges op de hogeschool …

Een NST is een autonoom team, ze verenigen zich rond een eigen specifieke opdracht waarnaar ze handelen en zich organiseren. In de praktijk betekent dit soms loskomen van de eigen manier van werken en denken, die ingegeven wordt door de moederorganisatie. Deelnemende organisaties geven zo mandaat om waar nodig even buiten de lijntjes te kleuren in een cliënttraject. Het is de wil en de bereidheid van deze deelnemende organisaties om dat mandaat aan hun medewerker en het team te geven, die NST mogelijk maakt.

Een NST beklemtoont het belang van het vertrekken vanuit cliëntperspectief en gelijkwaardigheid. Vanuit je eigen organisatie wordt de focus toch zoveel mogelijk gelegd op wat belangrijk is voor je eigen werking. Het eerste wat een NST doet, is hiervan loskomen. We wandelen een cliëntsituatie binnen zonder organisatiebelang of zonder doelstellingenplan. Dat voelt enorm bevrijdend.

In een NST verenigen mensen zich rond het waarom. Ervaring leert dat in dergelijke teams goed en op een andere manier wordt samengewerkt. Je kunt in dergelijke teams als hulpverlener ruimte nemen in je armslag, je discretionaire ruimte verkennen en rekken, wat zuurstof brengt in de relatie met je cliënt.

Met dank aan: Anja Pinxten (OCMW Pelt, Cabrio), Carine Dreesen (OCMW Hasselt, Housing First Hasselt), Jorien Croonen (Beschut wonen Noord-Limburg, Cabrio), Pieter Jacobs
(straathoekwerker Pelt, CAW/Liss, Cabrio), Saïd Freddy Naïm (Housing First Genk), Theo Christoffels (Coördinator Cabrio, CAW Limburg/Liss).