CAW Antwerpen, CAW Centraal-West-Vlaanderen, CAW De Kempen, CAW Groep, CAW Noord-West-Vlaanderen

Ik blijf geloven in mensen hoop en kansen geven, ook als de situatie uitzichtloos lijkt

Stel: je komt in de gevangenis terecht. Of je partner of een van je ouders zit in de cel. Waar kan je terecht met je vragen? Vragen over de tegenstrijdige gevoelens die je hebt? Over het gemis van je familie, de rekeningen die je moet betalen, het verloop van het bezoek? Vragen over wat er gebeurt na je vrijlating? Justitieel welzijnswerk van CAW werkt in elke gevangenis in Vlaanderen en Brussel en is er voor personen die als verdachte of dader aangehouden zijn en voor hun directe sociale omgeving.

Een gesprek met collega’s die hulp- en dienstverlening bieden in de gevangenis.

“Hoe gaat het met je? Wat kan ik voor je doen?” Zo start meestal het gesprek dat Sam Dirkx met zijn cliënten voert. Hij werkt als trajectbegeleider in de gevangenis van Antwerpen en zorgt voor het onthaal van gedetineerden in voorarrest.

Sam: “Mijn dag in de gevangenis start rond 8 uur ‘s morgens. Ik bekijk de aanhoudingsmandaten, print de onthaalbrochure af en zoek de mensen op. Ik vertel wie we zijn, wat CAW voor hen kan doen, dat we beroepsgeheim hebben. Ik leg uit hoe ze geld op hun rekening kunnen laten zetten, hoe het bezoek werkt, bij welke andere diensten ze terechtkunnen.”

Mijn eerste taak is vooral geruststellen

Sam: “Dan overlopen we de procedure: ze zijn aangehouden en verschijnen binnen de 5 dagen voor de raadkamer, die beslist of ze aangehouden blijven. Mijn eerste taak is vooral geruststellen. Vaak is er in de uren vooraf heel wat gebeurd: ze zijn opgepakt en voor de onderzoeksrechter verschenen, hebben al een paar uur in de cel doorgebracht. Wij zijn vaak de eersten die niet meteen iets over de feiten willen weten, maar vragen wat we voor hen kunnen doen. De weken daarna kunnen er nog gesprekken volgen, live of via telefoon. Vanuit de cel kunnen ze bellen naar een gratis nummer van CAW.”

Gedetineerden kunnen bij trajectbegeleiders terecht voor individuele gesprekken, zowel tijdens hun detentie als daarna. Heike Deweerdt werkt in de gevangenissen van Ruiselede en Brugge.

Heike: “De begeleiding die we bieden kan gaan rond contactherstel met partner of kinderen, rond de feiten, het slachtoffer, rond traumaverwerking of detentieschade en is vrijwillig, maar niet vrijblijvend. De cliënt moet bereid zijn om rond de hulpvraag te werken, we formuleren ook concrete doelstellingen.”

We zetten sterk in op de verbinding met de omgeving

Heike: “Onze aanpak is herstelgericht en we zetten sterk in op de verbinding met de omgeving. Dat is een zeer belangrijke factor om een terugkeer in de samenleving te doen slagen. Het kan dan gaan over vrijwilligerswerk dat ze kunnen doen, maar we faciliteren ook gesprekken tussen cliënten en hun familie. Het is heel mooi om te zien hoe dingen die jaren onuitgesproken bleven, daar een plaats krijgen.”

Naast trajectbegeleiders werken er in de gevangenis ook organisatieondersteuners. Roselien Vermeulen is een van hen en werkt nu 11 jaar in de gevangenis van Ieper.

Roselien: “Mijn werkweek is heel gevarieerd. Dat gaat van het organiseren en plannen van het vaste activiteitenaanbod; fitness, minivoetbal, tafeltennis, een creatief atelier… Een fatik – een gedetineerde – helpt me daarbij. Daarnaast is er een spelotheek, waar gedetineerden spelletjes kunnen lenen. We houden ook het infokanaal met informatie over het menu, de bezoekuren en activiteiten up-to-date. Daarnaast plannen we ook sessies zoals omgaan met budget en schulden, rond agressie en relaties en onderzoeken we wat de precieze vragen en noden van gevangenen zijn. Er is ook veel overleg met de verschillende partners: de gevangenis zelf en organisaties als VOCVO, VDAB, Centra Geestelijke Gezondheidszorg, de Rode Antraciet …”

Justitieel Welzijnswerk van CAW heeft een gelijkaardig aanbod als de CAW’s zelf. Ook als je in de gevangenis zit, helpen we met vragen rond schuldbemiddeling, huisvesting of opvoeding en relaties. Daarnaast ligt er een belangrijke taak om een gedetineerde voor te bereiden op de dag dat hij opnieuw in de samenleving komt.

Signaalfunctie naar de maatschappij

Heike: “Dan gaat het niet alleen over de begeleiding die we aanbieden. Er ligt ook een taak in signaleren hoe we als maatschappij met hen omgaan. We willen bijvoorbeeld dat gedetineerden zelf dingen in handen nemen, verantwoordelijkheid nemen. Maar als ze niet op internet kunnen, kunnen ze geen werk zoeken, als ze niet kunnen werken in de gevangenis, kunnen ze geen postzegels kopen en geen sollicitatiebrieven sturen …”

Roselien: “Dat raakt ook aan de overbevolking in de gevangenissen. Het personeel en de leslokalen zijn niet voorzien op massagroepen, er zijn veel wachtlijsten om aan bepaalde cursussen deel te nemen. Dat levert frustraties op; gedetineerden willen iets aan hun problematiek doen, maar er zijn lange wachtlijsten om te kunnen deelnemen.”

Wat we doen is in het belang van iedereen: slachtoffers, daders en maatschappij

Heike: “Het is in het belang van iedereen – slachtoffers, daders en maatschappij – dat die begeleiding goed kan verlopen. We werken daarom ook rond stigmatisering. Vaak zien gedetineerden zichzelf enkel als dader, terwijl ze ook ouder, kind, partner, medegedetineerde … zijn. Dat brengt trouwens ook heel wat praktische problemen met zich mee. Als je aan je werkgever moet uitleggen waarom je de laatste jaren niet gewerkt hebt of voor de huur van je woning een loonbrief nodig hebt, maakt dat de re-integratie er niet makkelijker op.”

Er is best wel wat relativeringsvermogen en empathisch vermogen nodig om deze job te kunnen doen, net als luisterbereidheid en een open, niet-veroordelende houding. Soms blijven bepaalde verhalen kleven en nemen ze het werk mee naar huis, maar alle drie houden ze van hun job.

Blijven geloven in mensen kansen geven

Sam: “Het is een wereld binnen de wereld, een aparte maatschappij. Als je er niet terechtkomt, weet je niet hoe het eraan toegaat. Iedereen maakt wel eens fouten, iedereen kan ook in de gevangenis belanden. Kijken naar personen en niet naar feiten, dat is mijn vertrekpunt.”

Roselien: “Het is een zeer dankbare groep. Ik hoor wel eens van andere collega’s dat ze kritiek krijgen van hun cliënten, bij ons is dat minder. En er zijn de succesverhalen: mensen die je hebt leren kennen in de gevangenis, op een moment dat ze zeer diep zaten. Er is een man die bij ons in de gevangenis de basisvaardigheden leerde en nu professioneel graffiti artiest is. Het is een weg die je samen aflegt. Daarvoor doe ik het graag.”

Heike: “Ik blijf geloven in mensen hoop en kansen geven, ook als de situatie uitzichtloos lijkt. Er zijn casussen waar we geen verandering kunnen brengen, vaak zaken die uitgebreid in de media komen. Toch is dat een klein percentage. Heel veel van onze cliënten hebben een misstap gemaakt of zijn ondanks goede bedoelingen of foute keuzes toch in de problemen gekomen. Een kaartje krijgen van iemand die vrij is en waar het goed mee gaat, die vertelt dat hij de draad weer heeft opgepikt. Dat is echt een ‘Yes!moment’.”

Wil je zelf aan de slag bij CAW? Check onze vacatures.

Beeld: Jose a Thompson – Unsplash
Interview: Annik Verheyen