"Je kan niet kwalitatief werken rond intrafamiliaal geweld als je dat alleen doet." 

Wim: “Willen we geweld in gezinnen stoppen en mensen op een geweldloze manier laten samenleven, dan is het belangrijk dat we op een juiste manier over intrafamiliaal geweld communiceren. Het thema zit vaak in de repressieve hoek, maar het gaat ook over preventie en educatie, over relatievorming en hoe we met elkaar omgaan. Hoe kijken we naar gender? Hoe leggen we ruzies op een gezonde manier bij? Hoe communiceer je als koppel? Wat triggert een escalatie?”

Maar het gaat wel over geweld…

Wim: “En dat moeten we absoluut afkeuren. Maar we moeten het ook veel breder durven bekijken. IFG hangt samen met andere factoren: kwetsuren uit het verleden, stress, wonen in een veel te klein huis, financiële problemen… dat zijn elementen die een impact kunnen hebben. IFG gaat dus ook over welzijn.”

Pamela: “We merken dat er vaak heel repressief over het thema gesproken wordt, over slachtoffers en daders, vaak heel zwart-wit. Maar een slachtoffer van intrafamiliaal geweld kan ook dader zijn. Denk aan de man die zijn vrouw slaat, maar zelf al jarenlang door haar getreiterd wordt. Bovendien willen mensen vaak niet als slachtoffer of als dader aangesproken worden. Bij CAW bekijken we dat vanuit een circulaire visie, vanuit een escalerende relatiedynamiek. Er is een persoon die een duw geeft of naar de keel grijpt, maar er ging een heel proces aan vooraf dat tot een escalatie leidt, waarvoor beide partners verantwoordelijk zijn.” 

“Het is belangrijk dat we blijven zorgen dat mensen de stap durven zetten om hulp te vragen, zodat die cirkel van geweld doorbroken kan worden. Dat we dus breder dan het eng-juridische over intrafamiliaal geweld praten.”

Intrafamiliaal geweld als relatieprobleem, het voelt wat kort door de bocht als je in de media berichten leest over femicide en zware mishandelingen binnen een gezin.

Pamela: “Geweld moet aangepakt worden, absoluut! En soms zijn er zeer ingrijpende en noodzakelijke maatregelen nodig, bij stalking, bedreiging, eergerelateerd geweld of intiem terrorisme bijvoorbeeld. Maar in de meeste gevallen gaat het om situationeel geweld, waar stress, middelengebruik of andere factoren aan de basis kunnen liggen. Als je voortdurend repressief communiceert over intrafamiliaal geweld, dan ga je voor een groep mensen de toegang tot hulpverlening bemoeilijken. Want jij bent de dader, jij hebt de slag gegeven, jij bent in de ogen van de maatschappij een monster. Je hebt veel moed nodig om dan de stap te durven zetten naar hulp. Ook slachtoffers gaan op den duur niet meer durven praten, want ze weten dat dat gevolgen kan hebben voor hun partner en dat willen ze niet. Maar ze willen wel geholpen worden. Het is heel belangrijk dat we blijven zorgen dat mensen de stap durven zetten om hulp te vragen, zodat die cirkel van geweld doorbroken kan worden. Dat we dus breder dan het eng-juridische over intrafamiliaal geweld praten.”

Wat zeg je dan tegen een koppel dat die stap zet?

Wim: “Als we bijvoorbeeld snel na een interventie van de politie met het koppel aan de slag kunnen, zeggen we dat we wel vaker koppels zien waar dit gebeurt. Dat haalt een stukje lading weg. Om dan aan psycho-educatie te doen: het is niet oké dat dit gebeurt, maar het is wel oké dat jullie een koppel zijn. We willen het geweld stoppen en kunnen daarbij helpen. We leggen uit hoe die relatiedynamiek ontstaat en werkt. Hoe communiceren jullie? Wat maakt dat het tot geweld komt? Vaak zijn dat kwetsuren uit het verleden. We laten zien hoe een boodschap binnenkomt als je luistert vanuit die kwetsuren, welke dynamiek er speelt, hoe het komt dat iemand de controle verliest. We leren dan bijvoorbeeld om een time-out te installeren.” 

Pamela: “Als er kinderen zijn, zullen we ook benadrukken welke impact het voor hen heeft, want de gevolgen van getuige zijn van intrafamiliaal geweld, zijn dezelfde als van kindermishandeling. Daar schrikken ouders vaak van. Ze denken dat het minder erg is omdat de kinderen in bed lagen of zelf niet geslagen worden. Maar het is zeer schadelijk. Een kind moet kunnen opgroeien in een situatie die veilig is, met de nodige voorspelbaarheid en betrouwbaarheid. Bovendien zijn stress en voortdurende waakzaamheid zeer nefast voor de ontwikkeling van kinderen.” 

“De gevolgen van getuige zijn van intrafamiliaal geweld, zijn dezelfde als van kindermishandeling. Daar schrikken ouders vaak van.”

Wim: “Situaties waar een van de partners en kinderen in veiligheid gebracht moeten worden, zijn zeer ingrijpende vormen van hulpverlening, zeker voor de kinderen, maar ze zijn wel nodig. Daar bieden we met onze vluchthuizen en crisisopvang een oplossing. Ook als justitie een tijdelijk huisverbod uitspreekt en er geen vangnet is, kunnen mensen bij ons terecht. In die zin zijn we heel complementair en aanvullend met wat bijvoorbeeld een Family Justice Center doet. Ons aanbod gaat van ouderschapsbegeleiding, relatiebemiddeling tot begeleiding rond IFG, woonbegeleiding, opvang, onze vluchthuizen, maar ook slachtofferhulp, als er sprake is van stalking bijvoorbeeld. Dan kunnen we die persoon begeleiden en motiveren om klacht in te dienen en de juridische stappen mee opvolgen.”  

Pamela: “Je kan niet kwalitatief werken rond intrafamiliaal geweld als je dat alleen doet. Je hebt een intersectorale samenwerking nodig en een samenwerking met justitie. We zijn daarin heel complementair. Als je helemaal vastzit of als er gevaar is, moet je als hulpverlener kunnen afstemmen met andere diensten en zij contacteren ons met welzijnsvragen. Naast de Family Justice Centers, werken we in heel wat regio’s ook volgens de ketenaanpak, een interdisciplinair samenwerkingsverband tussen partners uit politie, justitie, justitiehuis, lokale besturen en hulpverlening, met telkens een casusregisseur die met het gezin afspraken maakt om het geweld te stoppen. Het gaat om gezinnen waarin sprake is van complex en/of zwaar intrafamiliaal geweld, met problemen op meerdere levensdomeinen en waar er een hoog risico is op herhaling van het geweld. De ketenaanpak richt zich op heel het cliëntsysteem: slachtoffers, plegers, kinderen, grootouders en andere betrokkenen.”

CAW krijgt vragen via politie, via FJC, maar ook CLB en 1712. Wat kunnen we dan precies betekenen?

Wim: “We hebben een duidelijk eerstelijnsaanbod. We onthalen die mensen en bieden begeleiding en opvolging. Dat gaat over het bespreekbaar maken van het geweld, het stoppen van het geweld, tools en methodieken aanbieden, het anders leren communiceren en de gevolgen van geweld bespreekbaar maken. We verwijzen door als dat nodig is. Bijvoorbeeld bij zware depressie, een verslaving die ernstig is, zullen we gespecialiseerde hulp inschakelen. Wat er onder ‘Waarom gebruik ik geweld?’zit, is vaak tweedelijnszorg. 

“Het overkomt niet alleen vrouwen. Ook mannen kunnen in een relatie mishandeld worden. Ook oudermisbehandeling komt vaak minder snel op de radar.”

Zijn er veel misvattingen als het over familiaal geweld gaat?

Pamela: “Dat het enkel vrouwen overkomt, terwijl ook mannen in een relatie mishandeld kunnen worden. Daarnaast komt oudermisbehandeling vaak minder snel op de radar. Het kan langer duren voor mensen zich zorgen maken, terwijl er daar echt wel situaties zijn waar mensen financieel of fysiek mishandeld worden.

Door Me Too leeft ook het beeld dat grensoverschrijdend gedrag of misbruik te maken heeft met een machtsverhouding in een professionele context, terwijl ook in een gezin vaak seksueel misbruik is. We zien dat vrouwen dat niet altijd doorhebben. ‘In een relatie kan je toch niet misbruikt worden’, zeggen ze dan, ‘want dat is uw partner’. Het is vaak heel moeilijk om hen te doen beseffen dat het ook misbruik is als ze verplicht worden tot seksuele daden of als ze toch maar instemmen, omdat ze weten dat het anders gaat escaleren. Dat ze hebben toegestemd, maar niet om de juiste redenen, is ook misbruik. 

En ik wil het toch nog eens benadrukken: mensen moeten erover blijven praten. Dit thema gaat heel erg gepaard met schaamte, taboe, angst voor bestraffing en beoordeling. Dus ik begrijp dat mensen daar heel voorzichtig mee zijn. Maar zeker voor dit thema geldt: praat erover!”

Beeld: Berbe Luyckx
Interview: Annik Verheyen