Meer omkijken naar elkaar, kan professionele hulpverlening ontlasten
Échte preventie vraagt een mentaliteitsverandering
Door Christophe Bell, CAW Antwerpen
Met veel interesse keken we deze week naar het optreden van onze minister Wouter Beke in De Afspraak. In het gesprek over de vaccinatiecampagne moest hij even zijn pet van minister van Welzijn opzetten. ‘Probeer maar eens een psycholoog of een psychiater te pakken te krijgen dezer dagen. Het is bijna ondoenbaar en het wordt alleen maar erger. En we horen dat er nog een lawine op ons af komt’, opperde gastheer Bart Schols. De minister van Welzijn bracht in dat extra middelen worden vrijgemaakt voor de CGGs en de CAWs. ‘Maar zal dat genoeg zijn?’ vroeg Schols zich luidop af. Minister Beke antwoordde: “We moeten durven spreken over het mentale welzijn. Thuis, onder vrienden, op het werk. Dat is de eerste stap. Niet iedereen hoeft in die professionele hulpverlening terecht te komen.” De nagel op de kop, als je het ons vraagt! Maar dat preventief denken vraagt een stevige mentaliteitsverandering.
Zal het genoeg zijn?
In 2020 zijn we onszelf tegengekomen. Wat we altijd als vanzelfsprekend beschouwden, kon plots niet meer gegarandeerd worden, met alle gevolgen van dien. Een stevige deuk in ons collectieve mentale welzijn. En het was daar al niet te best mee gesteld. Luttele maanden na de besparingen in het algemeen welzijnswerk heeft de ‘eerstelijnshulpverlening’, opnieuw haar nut bewezen en wordt nu opnieuw versterkt. We juichen dat uiteraard toe. Want die psychosociale hulp is erg nodig. Maar zolang we niet meer werk maken van échte preventie, blijft het dweilen met de kraan open.
Tafelgast Dave Sinardet zette in De Afspraak het puntje op de i toen hij aan de minister vroeg of er ooit een partij was geweest die weigerde in een regering te stappen indien het budget voor welzijn niet drastisch werd verhoogd. Hij voegde meteen toe dat vooral het splitsen van een kieskring een splijtzwam lijkt te zijn.
Het gaat om prioriteiten. Het gaat om de mentaliteit. De zorg heeft de burger nodig. En de burger heeft haar beleidsmakers nodig.
“Het gaat om prioriteiten. Het gaat om de mentaliteit.”
Doekje voor het bloeden
Het is geen geheim dat de cijfers over depressie, burn-out, chronische vermoeidheid, angststoornissen en andere psychische kwetsbaarheden de laatste jaren niet de goede kant uitgaan. Net zoals het gebruik van alcohol en andere drugs. Net zoals de zelfmoordcijfers. We krijgen ze niet onder controle, ondanks de vele middelen die vrijgemaakt worden. Voor een stuk zijn het welvaartsziektes, zoals diabetes, obesitas, kankers en hart- en vaatziekten. Allemaal gevolgen van onze huidige manier van leven.
Op korte termijn trekt federaal minister van Volksgezondheid Vandenbroucke 200 miljoen euro uit om psychologen aan te trekken. Ook de Vlaamse regering investeert structureel in het hulpverleningsaanbod. Voor de langere termijn is er de Staten-Generaal Geestelijke Gezondheidszorg en daarbij horend het masterplan ter hervorming van de sector. Het doel? De geestelijke gezondheidszorg uit de schaduw van de fysieke zorg tillen en laagdrempelig en toegankelijk maken voor iedereen.
“Voorkomen is beter dan genezen. Maar voor échte preventie is een mentaliteitsverandering nodig.”
Allemaal welgekomen updates van een mentaal welzijnsbeleid dat nog dateert uit de 20ste eeuw. Maar het blijven curatieve maatregelen. Een doekje voor het bloeden, wat oneerbiedig uitgedrukt. De lat moet hoger liggen. Voorkomen is beter dan genezen. Maar voor échte preventie is een mentaliteitsverandering nodig. Dat is waar de minister op doelde. Daar is vandaag helaas veel te weinig beleid over.
Elkaars mede-lijder zijn
Het zijn onzekere, beangstigende tijden. We lijden aan een gevoel van onmacht. Je ziet het overal. We schoppen keet in de straten en op sociale media. We zijn angstig, vermoeid en slechtgezind en langs alle kanten van het politieke spectrum wordt de revolutie voorbereid. Maar we lijden allemaal. Wat we beter kunnen doen, is op zoek gaan naar dat lijden in de ander en zeggen dat het toegestaan is. We kunnen, zoals psychiater Dirk De Wachter stelt, elkaars psychiater worden. Elkaars eerste lijn.
“Wij allen, die elkaars eerste lijn zijn.”
We zijn dus van onschatbare waarde voor elkaar. Hier zitten de kansen op mentaliteitsverandering. 6,6 miljoen Vlamingen die zich bewust zijn van de eigen en elkaars situatie en elkaar tegemoet treden. Wij allen, die elkaars hulpverlener zijn. Die mede-lijder zijn. Zoals De Wachter stelt: het is toegestaan om te worstelen. Om ongelukkig te zijn. Het is niet ongewoon. Het is zelfs een kunst. Het is dan ook niet een gelukkig leven dat we moeten nastreven, maar een waardevol leven. En dat gaat over verbinding. In de eerste plaats met het zelf. En meteen daarna met die ander. Dát is preventie. Wij allen, die elkaars eerste lijn zijn.
De mentaliteitsverandering is al aan het gebeuren. Er is iets gaande, we weten alleen nog niet precies wat. We worden ons meer en meer bewust van onze manier van leven en de weerslag ervan op ons denken en voelen. We beseffen meer en meer dat we in essentie worstelende mensen zijn. Covid schijnt daar slechts het zoeklicht op.
Dat is waar onze minister van Welzijn de lat legt. En terecht. Échte preventie is een mentaliteitsverandering. Bij burgers en ook bij beleidsmakers. Want het vraagt duidelijk beleid. Geen doekje voor het bloeden maar een ware vermaatschappelijking van onze geestelijke gezondheid, waarbij burgers in staat worden gesteld elkaars hulpverlener, elkaars mede-lijder te zijn. Ons mentaal welzijn heeft niet per se met psychologen of psychiaters te maken.
Sommigen onder ons hebben die zorg absoluut nodig. De CAW’s en tal van andere organisaties werken hard om die te bieden. Maar even zeker is dat de zorg ons allemaal nodig heeft.
Download:
