Aanslepende oorlog in Oekraïne legt ook druk op gezinnen en jongeren hier

We krijgen niet alleen vragen over praktische en administratieve ondersteuning, bijvoorbeeld op vlak van huisvesting, werk en onderwijs, maar ook over mentaal welbevinden. Bij e vluchtelingen uit Oekraïne die al langer in Vlaanderen en Brussel verblijven krijgen we nieuwe vragen naar psychosociale hulp.

Dat is niet verwonderlijk, gezien de evoluerende perspectieven van vluchtelingen naarmate de oorlog blijft duren, hun verblijf hier en de confrontatie met het verlies van dierbaren. Zo geven ze steeds vaker aan hun toekomst eerder hier te zien dan terug te keren naar Oekraïne. De aanslepende oorlog zorgt dus voor onzekerheid, wat gezinnen en jongeren doet wankelen.

Gezinnen op zoek naar evenwicht

Vaak hebben vluchtelingen familieleden die achtergebleven zijn in Oekraïne. De afstand tussen familieleden hier en ginder is niet evident en weegt op het mentaal welbevinden.

“Veel van onze cliënten zijn vrouwen wiens echtgenoot aan het vechten is. Zij benoemen de onzekerheid als bedrukkend.”

Dat bevestigt ook Vitali Iskra van CAW De Kempen. Vitali is zelf van Oekraïense oorsprong en woont hier ondertussen al meer dan 23 jaar. Hij werkt zowel met jongeren, als met volwassenen: “Veel van onze cliënten zijn vrouwen wiens echtgenoot aan het vechten is. Zij benoemen de onzekerheid als bedrukkend. Hoe langer de oorlog blijft duren, des te meer dat mensen met twijfels, vragen en onzekerheid zitten. Daarvoor kunnen ze bij ons terecht.”

Vitali is ook begeleider voor Mind-Spring, een psycho-educatief groepsaanbod om de draaglast en draagkracht van vluchtelingen terug in evenwicht te brengen, aan de hand van ontspanningstechnieken en groepsgesprekken: “Sommige mensen hebben nood om hun verhaal te vertellen, anderen zijn er om te luisteren. Dat kan allemaal. We proberen een veilige plek te creëren door te vertrekken van wat de cliënten nodig hebben. Tijdens de sessies wordt er wel eens gelachen, maar er is evengoed de ruimte om stil te staan bij het verlies of gemis van een familielid.”

Viktoriia Karpenko, hulpverlener bij CAW Antwerpen, verzamelde enkele anonieme citaten van Oekraïense vluchtelingen die cliënt zijn bij CAW en die spreken over hun gemis of verlies:

“Mijn oudste zoon is vrijwilliger aan het front. Ik slaap niet meer, ik laat mijn telefoon niet meer los en als hij een paar dagen geen contact opneemt, voel ik me lichamelijk heel slecht.”

“Ik heb vaak alleen maar morele steun nodig. Ik heb het moeilijk zonder mijn man, die elk moment voor de oorlog kan worden opgeroepen. Mijn tienerzoon is ondeugend geworden, hij heeft zijn vader echt nodig.”

Karina Dikhtiarenko van CAW Oost-Brabant vult aan: “Beeld je maar eens in hoe moeilijk het is om hier in België een leven op te bouwen, terwijl je zoveel stress over het thuisfront met je meedraagt.”

“Ik heb het moeilijk zonder mijn man, die elk moment voor de oorlog kan worden opgeroepen. Mijn tienerzoon is ondeugend geworden, hij heeft zijn vader echt nodig.”

Volgens Vitali helpen de Mind-Springsessies niet alleen om met deze spanningen en stress om te gaan, de sessies versterken ook het sociaal netwerk van cliënten: “Sommige cliënten houden contact met elkaar na de sessies. Anderen zeggen wel eens ‘deze groep is mijn familie geworden’. Dat is natuurlijk het mooiste dat er is.”

Psychisch welzijn van jongeren onder druk

Ook het psychisch welzijn van jonge vluchtelingen uit Oekraïne staat onder druk. Jongeren zitten op een scharnierleeftijd waarop ze belangrijke keuzes maken over hun opleiding en werk, maar ook over relaties en vriendschappen.

Daniela Rusu van CAW Halle-Vilvoorde werkt met jongeren. Ze vertelt dat een van de belangrijkste obstakels de taalbarrière is: “De samenleving en hun ouders verwachten dat ze de taal leren en zich integreren. Oekraïense ouders hebben bovendien vaak hoge academische verwachtingen van hun kinderen. Sommige jongeren gaan niet alleen naar school overdag, maar volgen ’s avonds ook nog eens het Oekraïense schoolprogramma om geen achterstand op te bouwen, mochten ze plots terugkeren. Dat betekent dubbel zoveel werk, natuurlijk. Sommige ouders zien hun kinderen het liefst naar een Vlaamse universiteit gaan.”

“Er ligt dus bijzonder veel druk op deze jongeren, wat kan leiden tot gevoelens van ontoereikendheid en stress. Tegelijkertijd is er nog veel onzekerheid.”

Karina Dikhtiarenko van CAW Oost-Brabant: “Dit komt regelmatig naar boven op het cliëntoverleg op school. Ouders die zich afvragen of hun kind wel in de juiste richting zitten om later te kunnen verder studeren.”

Daniela: “Er ligt dus bijzonder veel druk op deze jongeren, wat kan leiden tot gevoelens van ontoereikendheid en stress. Tegelijkertijd is er nog veel onzekerheid. Gaan ze bijvoorbeeld nog terug naar hun thuisland? En wat als ze willen blijven als de oorlog stopt?”

Oekraïense jongeren missen vaak een sociaal netwerk en zoeken elkaar vaker op dan Belgische leeftijdsgenoten: “Jongeren uit verschillende provincies komen samen in Brussel om te socialiseren. Hoewel dit een gemeenschapsgevoel geeft, leidt het ook tot bezorgdheid bij ouders over de veiligheid en het welzijn van hun kinderen, omdat ze vaak niet weten waar en bij wie hun kinderen zijn.”

Om op deze nood in te spelen, stelt Daniela jongeren met gelijkaardige interesses aan elkaar voor. Ze probeert ook de academische ambities van haar cliënten te ondersteunen door workshops over het hoger onderwijs in Vlaanderen te geven: “Veel van mijn cliënten nemen hun toekomst in handen: zij gaan verder studeren of vinden werk. Maar we mogen niet onderschatten met welke bagage ze naar hier gekomen zijn.”

Versterk de veerkracht van vluchtelingen

Vanuit CAW blijven we het belangrijk vinden om te investeren in de psychosociale hulpverlening aan Oekraïense vluchtelingen. We zien steeds meer nieuwe en andere vragen of noden zien de impact die de oorlog heeft op hun leven.

We bewegen mee met deze veranderende noden en hebben er in ons hulpverleningsaanbod steeds aandacht voor. Dat kan gaan van vraagverheldering, rechtenverkenning en het psycho-educatief groepsaanbod Mind-Spring tot de meer langdurige begeleidingstrajecten inclusief alles ertussen. Op die manier versterken we de veerkracht van vluchtelingen.

Meer weten?

Alles over Mind-Spring lees je hier.
CAW bereiken kan via het gratis nummer 0800 13 500. Je kan ons ook mailen of met ons chatten.