Outreachend werken en samenwerken maken het verschil voor mensen met financiële problemen

Tot eind dit jaar krijgen de 11 CAW’s in Vlaanderen en Brussel extra financiële steun van de overheid voor een preventief en laagdrempelig aanbod voor mensen die door de energiecrisis en bijbehorende financiële zorgen in moeilijkheden komen of dreigen te komen. Vanuit onze expertise leggen we de focus op het psychosociale welzijn, want financiële zorgen hebben invloed op heel wat levensgebieden.

Sinds de start van het project zagen we een aanzienlijke toename van het aantal cliënten dat zich meldde met hulpvragen gerelateerd aan de energiecrisis. Het gaat dan om algemene vragen over inkomsten, uitkeringen en toegang tot rechten. Maar daarnaast heeft meer dan de helft een hulpvraag die verband houdt met relaties en persoonlijke problemen, terwijl er ook heel wat mensen zijn met vragen over huisvesting. Dit laat zich ook zien in de cijfers rond begeleiding. Er is vooral vraag naar begeleiding rond persoonlijke problemen, gevolgd door ambulante woonbegeleiding en budgetbegeleiding.

Financiële zorgen hebben een impact op het welzijn van mensen

Dit toont aan wat we al langer weten: de impact van energiezorgen reikt verder dan het maken van financiële keuzes. Achter de vraag of ze hun rekeningen al dan niet kunnen betalen, zijn mensen bezorgd hun huis te verliezen, hun relatie voort te (moeten) zetten en dat weegt ook op hun mentale welzijn. Wanneer financiële zorgen toenemen, heeft dat een weerslag op zowel het persoonlijke en relationele welzijn van mensen.

Vivien Verbraeken is stafmedewerker bij CAW Groep en coördineert het energieproject: “Ik woonde onlangs een casusoverleg bij van het energieteam van CAW Antwerpen en hoorde er de problemen en energiezorgen waarmee hulpverleners wekelijks te maken hebben. Mensen zitten met allerlei hulpvragen, van torenhoge facturen die ze niet kunnen betalen tot problemen met meterstanden en dubbele contracten. Maar wat me het meest heeft geraakt, is dat zelfs huurbazen of energieleveranciers misbruik maken van kwetsbare mensen, door bijvoorbeeld contracten te vervalsen. Het is duidelijk dat hulp en ondersteuning van groot belang zijn.”

Zaken die voor ons vanzelfsprekend lijken, zijn dat niet voor iedereen. En soms is het gewoon een kluwen, zelfs voor hulpverleners. Denk maar aan het afsluiten van een energiecontract waarbij mensen de gepaste energieleverancier moeten kiezen.

Vivien Verbraeken: “Als het zelfs voor hen soms moeilijk is, hoe kunnen we dan verwachten dat mensen die niet goed Nederlands spreken of veel zorgen aan hun hoofd hebben, hier makkelijk mee omgaan?”

Het thema energie toegankelijk maken

Om daarop een antwoord te bieden, ontwikkelden de CAW’s een divers aanbod om mensen te ondersteunen. Zo versterkten een aantal CAW hun onthaal met extra expertise rond het thema energie, zetten we in op handige tools zoals een stappenplan bij hoge energiefacturen of de woonmeter van SAAMO, en organiseerden we vormingen voor zowel hulpverleners als cliënten. Daarbij gingen we outreachend te werk en betrokken we mensen op een laagdrempelige manier bij het thema energie.

Frauke Bogaert van CAW Oost-Vlaanderen: “We zetten sterk in op de methodiek van de budgetpraatcafés, die we in de hele provincie organiseren. Zo kunnen we op een heel toegankelijke manier het thema tot bij de mensen krijgen.”

Net omdat financiële zorgen raken aan alle levensdomeinen, zouden deze initiatieven op een duurzame manier gefinancierd moeten worden.

“Wanneer ouders prikkelbaar zijn aan de ontbijttafel na het ledigen van de brievenbus vol met facturen… Of wanneer een koppel overweegt om uiteen te gaan, welke impact hebben de financiële zorgen dan op de beslissing om al dan niet de stap te zetten?”

Dorien De Raedt van CAW Halle-Vilvoorde: “Wanneer we aan energiezorgen denken, leggen we vrijwel onmiddellijk de link met huisvesting. Nochtans stellen we vast dat energiezorgen ook op andere levensdomeinen een impact hebben. Als CAW zetten we daarom extra in op het benaderen van élke hulpvraag vanuit een integrale kijk. Wanneer ouders prikkelbaar zijn aan de ontbijttafel na het ledigen van de brievenbus vol met facturen… Of wanneer een koppel overweegt om uiteen te gaan, welke impact hebben de financiële zorgen dan op de beslissing om al dan niet de stap te zetten? Of je nu een woning verwarmt voor 1 persoon of een gans gezin, de prijs blijft dezelfde, maar de zorg rond het betalen van de energiefactuur wordt groter. Het voortdurend piekeren of wakker liggen over financiële zorgen beïnvloedt je mentaal welzijn en heeft een impact op je dagelijks leven. Het is onze prioriteit om aandacht te hebben voor die brede kijk.”

Preventief en outreachend werken bij financiële problemen

We kijken voor de aanpak van financiële problemen ook naar de samenwerking met verschillende partners, zoals energiehuizen, OCMW’s en lokale besturen. Het gaat dan over kennisdeling en efficiënt doorverwijzen, maar ook over de preventieve en outreachende rol die hulpverleners opnemen in de Lokale Advies Commissie (LAC). Deze commissie verleent advies en toestemming aan een netbeheerder om een verbruiker af te sluiten van elektriciteit en/of aardgas. Hulpverleners gaan langs bij de mensen thuis, waar ze hen informeren over de LAC-zitting en het belang van hun aanwezigheid daar, en ze assisteren hen bij de voorbereiding ervan. Zo proberen we al vóór het begin van de afsluitingsprocedure van gas en elektriciteit in te grijpen om escalatie te voorkomen en afsluiting te vermijden.

Liesbet Mullie van CAW Centraal-West-Vlaanderen: “Als CAW-hulpverlener gaan we het gesprek aan met de burgers met energieschulden én verkennen of ze eventueel ondersteuning nodig hebben op andere levensdomeinen en leiden hen zo toe naar reguliere hulpverlening waar nodig. We moeten de samenwerking in kader van LAC maximaal benutten en ook regionaal signaleren met de hoop dat dit kan blijven bestaan. Dat CAW medewerkers pro-actief op huisbezoek gaan en aanklampend werken om erger te voorkomen, wordt door alle partners als een sterke meerwaarde ervaren.”

Ondanks deze goede praktijken, rijst de vraag naar verduurzaming na afloop van het projectjaar. Daarnaast voelen hulpverleners zich vaak machteloos omdat ze geen structurele oplossing kunnen bieden en zelf botsen op systeem-of samenwerkingsbarrières zoals bijvoorbeeld de regelgeving rond GDPR of een mismatch tussen het aanbod van sommige energiehuizen en de noden van de lokale kwetsbare doelgroep. Laten we daarom blijven steven naar duurzame oplossingen op lange termijn. Samen kunnen we een solide basis leggen voor een toekomst waarin kwetsbare groepen nog doelgerichter en effectiever worden ondersteund.

Wil je meer informatie over dit project? Wil je samenwerken met CAW rond dit thema? Contacteer ons door een mail te sturen naar info@caw.be.

Zit je zelf met zorgen? Neem contact op met een CAW in je buurt. Dat kan telefonisch, via mail en chat en je kan ook langskomen.